Amerikaanse raket Atacms kan moreel aan Russische zijde ondermijnen

De Atacms-raket is misschien too little too late om de oorlog in Oekraïne beslissend te kunnen beïnvloeden. Maar het onverwachte besluit van de Amerikaanse regering om Kyiv alsnog toestemming te geven om er doelen mee in Rusland aan te vallen, is voor Oekraïne militair een opmerkelijke opsteker.

Met het bereik van 300 kilometer van de Atacms – voluit Army Tactical Missile System – kan Oekraïne doelwitten aanvallen die eerst buiten vuurbereik lagen. Zoals kostbare wapensystemen, logistieke knooppunten, vliegvelden, munitie- en brandstofdepots, troepenconcentraties en bruggen en spoorlijnen.

Vooralsnog mag Oekraïne de raket alleen inzetten in de regio Koersk, die het sinds augustus deels heeft bezet en waar Russische en Noord-Koreaanse troepen in de tegenaanval zijn. Volgens bronnen van The New York Times kan Washington toestemming geven de Atacms-raket ook buiten Koersk in te zetten. Vooruitlopend op het besluit heeft Rusland al in september vliegtuigen verder in zijn achterland gestationeerd.

Atacms-aanvallen kunnen een offensief helpen vertragen, Rusland hinderen bij de logistiek door kritische infrastructuur te vernietigen en het dwingen tot het nemen van extra veiligheids- of verdedigingsmaatregelen. Ook is het een psychologisch wapen, dat het moreel aan Russische zijde kan ondermijnen en het idee van kwetsbaarheid kan vergroten. Niet voor niets reageerde Rusland op het besluit door het een „provocatie” en een „escalatie” te noemen.

Nazaat van V2

De Atacms is een ballistische raket tegen gronddoelen en zo een verre nazaat van de V2-raket die nazi-Duitsland aan het eind van de Tweede Wereldoorlog inzette. Tijdens de Koude Oorlog, rond 1980, ontstond aan Amerikaanse zijde de behoefte aan een conventioneel ‘tactisch’ wapen tegen doelwitten ver achter de frontlinies, omdat planners rekening hielden met een strijd die niet van meet af aan met louter nucleaire middelen zou worden uitgevochten. Al was er eerst ook een Atacms-variant met een kernkop.

In totaal zijn er 3.700 gebouwd; de huidige producent is Lockheed Martin en de stuksprijs lag voor de eeuwwisseling net onder de 1 miljoen dollar. Behalve bij de VS is de Atacms onder meer in dienst bij de strijdkrachten van Australië, Zuid-Korea, Polen, Griekenland en Turkije.

De Atacms is voor het eerst in een conflict ingezet tijdens de Golfoorlog van 1991, toen er in totaal 32 werden afgevuurd, en nog eens tijdens de invasie van Irak in 2003, toen er 450 werden afgevuurd. Oekraïne kreeg vorig jaar de beschikking over de raket en heeft die tot nu toe voornamelijk ingezet tegen vliegbases op en bij de door Rusland bezette Krim.

Geluidssnelheid

De Atacms wordt aangedreven door vaste brandstof en bereikt zijn doel met een snelheid van ruim drie keer de geluidssnelheid (Mach 3). Met een lengte van vier meter, een doorsnee van 61 centimeter en een ‘startgewicht’ van 1.600 kilo, kan hij snel gelanceerd worden vanuit mobiele installaties, zoals Himars- en MLRS-voertuigen, die zich vervolgens ook weer snel uit de voeten kunnen maken (‘shoot and scoot’).

De raket wordt naar zijn doel geleid via zogeheten traagheidsnavigatie (INS), gebaseerd op het meten van relatieve bewegingen, waarbij gps voor extra nauwkeurigheid zorgt. Het is niet precies bekend welke van de vele varianten Atacms Oekraïne heeft gekregen, noch hoeveel. Aangenomen wordt dat het gaat om oudere versies die in de VS in aanmerking kwamen voor vernieuwing.

De Atacms kan uitgerust worden met verschillende typen springkoppen, waaronder een hoog-explosieve lading of een kop met zogeheten sub- of clustermunities. Die laatste ontploft in de lucht boven het doelwit en verspreidt honderden afzonderlijke zogeheten bomblets. Vooral militairen in open veld en ongepantserde voertuigen zijn daarvoor zeer kwetsbaar. Ook raketten met een korter bereik kunnen met clustermunitie worden uitgerust. Het wereldwijde verbod op de inzet van clustermunitie wordt door Rusland noch Oekraïne nageleefd, zoals herhaaldelijk op dronebeelden te zien is geweest.

Volgens de Franse krant Le Figaro mag Oekraïne nu ook de Britse Storm Shadow en de Franse evenknie Scalp inzetten tegen doelen in Rusland. Dat zijn allebei relatief langzame kruisvluchtwapens die door vliegtuigen worden gelanceerd.

Oekraïne dringt bij Duitsland tot nog toe tevergeefs aan op levering van de Taurus, die ook door vliegtuigen wordt gelanceerd en een bereik heeft van meer dan 500 kilometer. De Taurus zou in staat zijn om zwaar versterkte doelwitten te vernietigen, desnoods in Moskou. Maar volgens bondskanselier Olaf Scholz zou levering van dat wapen escalatie in de hand werken. Een Duitse woordvoerder liet maandagmiddag weten dat „er grenzen zijn voor [Scholz]”, aldus nieuwssite Politico „Hij wil deze langeafstandswapens niet leveren. En zijn standpunt zal niet veranderen.”