Diplomatieke ommezwaai van Zelensky is mede ingegeven door het gebrek aan Oekraïense kracht op het slagveld

Oekraïne zal proberen het door Rusland bezette grondgebied in de toekomst met diplomatieke middelen terug te krijgen, omdat het land op dit moment militair niet sterk genoeg is om de bezetters te verdrijven. Dat heeft de Oekraïense president Volodymyr Zelensky gezegd in een maandag gepubliceerd interview met het Japanse nieuwsagentschap Kyodo. „Onze krijgsmacht ontbeert de kracht om sommige gebieden terug te nemen, zoals de Krim. Dat klopt”, zei Zelensky. „We moeten diplomatieke middelen vinden. Maar alleen als we sterk genoeg zijn zodat de Russen niet meer terugkeren met hun agressie.”

De afgelopen weken lijkt Zelensky een koerswijziging voor te bereiden. Sinds Donald Trump vorige maand de Amerikaanse presidentsverkiezingen won, geeft hij de indruk steeds meer open te staan voor diplomatieke oplossingen voor de Russische oorlog tegen zijn land.

Na de grootschalige Russische inval van februari 2022 ging de Oekraïense president ervan uit – in elk geval naar buiten toe – dat de Russische invasiemacht met militaire middelen zou worden verdreven van Oekraïense bodem. Zelensky stond tot nu toe formeel op het standpunt dat hij niet met Moskou wilde praten voordat de Russische troepen uit heel Oekraïne zouden zijn teruggetrokken of verdreven.

Eenvijfde van Oekraïne bezet

Rusland controleert op dit moment een kleine twintig procent van het grondgebied van Oekraïne: het schiereiland de Krim, dat de Russen in 2014 bezetten en annexeerden, en delen van de regio’s Cherson, Zaporizja, Donetsk, Loehansk en Charkiv.

Sinds het grotendeels mislukte zomeroffensief van 2023 is met de maand duidelijker geworden dat Oekraïne, ondanks alle westerse hulp, militaire macht mist tegenover de enorme Russische invasiemacht. Ondanks de grote personele en materiële verliezen aan het front zijn de Russen in aantal superieur aan de Oekraïense verdedigingsmacht.

Zelensky erkent in het interview dat de oorlog in een „gecompliceerde fase” terecht is gekomen. De afgelopen weken veroverden de Russen vooral in de regio Donetsk in steeds hoger tempo terrein. Volgens de Amerikaanse regering komt dat mede doordat Kyiv onvoldoende mannen onder de wapenen heeft; Washington vindt dat Oekraïne de leeftijd voor de militaire dienstplicht moet verlagen van 25 naar 18 jaar. Zelensky stelt juist dat het Westen te weinig wapens levert om Oekraïne aan een militaire overwinning tegen de Russen te helpen.

Lees ook

‘Zonder grotere mobilisatie gaan de Oekraïense strijdkrachten het niet redden’

NAVO-lidmaatschap

Zelensky herhaalde de Oekraïense wens om zo snel mogelijk uitgenodigd te worden voor gesprekken over toetreding tot de NAVO. Eind vorige week liet Zelensky tegenover Sky al doorschemeren dat de „hete fase” van de oorlog kan worden beëindigd als het vrije deel van het Oekraïense grondgebied het NAVO-lidmaatschap krijgt aangeboden. Voorwaarde is dan dat het bondgenootschap de officiële internationale grenzen van Oekraïne erkent – dus inclusief de gebieden die Rusland nu controleert. Zelensky opperde daarbij dat een staakt-het-vuren mogelijk is als het vrije deel van Oekraïne wordt opgenomen „onder de NAVO-paraplu”.

Tijdens een bezoek aan Kyiv van de nieuwe voorzitter van de Europese Raad, António Costa, en buitenlandchef Kaja Kallas, verklaarde Zelensky zondag dat Oekraïne, mocht het lid worden van de NAVO, begrijpt dat „Artikel 5 in oorlogstijd niet van toepassing is op het hele grondgebied van Oekraïne, omdat landen niet willen riskeren in de oorlog te worden getrokken”. Artikel 5 van het NAVO-verdrag stelt dat een gewapende aanval op een of meer NAVO-landen wordt beschouwd als een aanval op alle 32 lidstaten.

Lees ook

Oekraïne dwingen tot een wapenstilstand zonder veiligheidsgaranties is absurd

De stapsgewijze diplomatieke koerswijziging van Zelensky lijkt vooral te zijn ingegeven door de gestage Russische militaire opmars in de Donbas en de aanstaande terugkeer van Trump in het Witte Huis. Trump heeft tijdens zijn verkiezingscampagne herhaaldelijk gezegd dat hij de oorlog tussen Rusland en Oekraïne direct wil beëindigen, al gaf hij daarbij geen details. In het verleden heeft Trump zich herhaaldelijk kritisch uitgelaten over de tientallen miljarden Amerikaanse dollars aan steun voor Kyiv.

Sinds de verkiezingsoverwinning van Trump heeft Zelensky zich meermaals positief uitgelaten over de nieuwe Amerikaanse president. Volgens Zelensky gaat Trump net als hij uit van het principe van „vrede vanuit kracht”. Zelensky heeft er de afgelopen maanden herhaaldelijk voor gepleit Oekraïne militair zó sterk te maken dat Moskou zich gedwongen voelt te gaan onderhandelen.