Bestaat er ook een dictator of sterke man mét gevoel voor humor? Domme vraag. Natúúrlijk kan een autocraat niet met zich en zijn beleid laten spotten; dat zou zijn gezag maar ondermijnen. Wat koste wat het kost moet worden voorkomen.
Ik kwam hierop door Egyptes Sisi en het satirische filmpje over een wild bezoek aan de gevangenis dat op Facebook en TikTok miljoenen bezoekers heeft getrokken. Het Bezoek heet het, u kunt het vinden op Youtube (Arabischtalig, helaas geen vertaling). Het is gemaakt en gespeeld door vijf komieken van wie de hoofdrolspelers, Mohamed Hossam en Basma Hegazy, respectievelijk een miljoen volgers op Facebook en meer dan 200.000 op TikTok hebben. Zeer korte inhoud: schurk wordt gearresteerd, zeer roodlippige verloofde komt hem opzoeken in de gevangenis, en dan gebeurt er van alles.
Leuk maar niet leuk. Het Bezoek werd 13 januari gepost. In Egypte is het absoluut onmogelijk dat de autoriteiten een beetje glimlachen en tot de orde van de dag overgaan. Ze grimlachen, en de orde van de dag is dat de betrokkenen zo snel mogelijk worden gearresteerd. Dat gebeurde, op beschuldiging van „het verspreiden van vals nieuws, lidmaatschap en financiering van een terroristische organisatie en misbruik van sociale media”. Een terrorist is immers iedereen die er een andere mening op nahoudt.
De makers van Het Bezoek konden weten dat ze zelf ook achter de tralies zouden gaan. TikTok en andere sociale media worden grondig gecheckt op potentieel subversieve content. Nog een voorbeeld? Vorig jaar werden drie leden van een muziekgroep vastgezet, eveneens op beschuldiging van terrorisme en het verspreiden van vals nieuws, naar aanleiding van een lied dat de spot dreef met het falen van de overheid om de voedselprijzen in te tomen.
Onder zachte druk van Amerika (Egypte krijgt elk jaar onder andere voor 1,3 miljard dollar militaire hulp en het Congres kijkt mee) lanceerde Sisi een jaar geleden een nationale dialoog over mensenrechten: „U kunt kritiek uitoefenen en zeggen wat in u opkomt, en ik zal u antwoorden”, kondigde hij aan. Er werden inderdaad gevangenen vrijgelaten, maar lege cellen werden stiekem even snel weer gevuld. Volgens de campagne ‘Tot de laatste gevangene’ werden vorige maand 94 gevangenen vrijgelaten en 185 verse opgepakt, onder wie dus de makers van Het Bezoek. De Egyptische gevangenissen blijven overvol, met zo’n 60.000 dissidenten en komieken en andere terroristen. ‘Een opzettelijke crisis: de systematische aard van schendingen van mensenrechten in Egypte’, luidt de titel van een rapport dat Egyptische organisaties vorige maand bij de VN indienden.
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Blinken kwam twee weken geleden op bezoek, en constateerde dat het eigenlijk best goed ging. Hij noemde mensenrechten een „top item” op zijn agenda. Hier en daar zou „concrete vooruitgang” wenselijk zijn, maar hij verwelkomde vooruitgang op verscheidene gebieden: bescherming van de godsdienstvrijheid, verbetering van de positie van vrouwen, en die nationale dialoog.
Het punt is: Sisi is te belangrijk voor Amerika om echt onder vuur te nemen (relatie met Israël), en dat geldt evengoed voor Europa (migranten). Maar ik herhaal wat ik eerder heb geschreven: hoe stabiel is een regime dat zoveel mensen moet opsluiten? En hou er rekening mee dat de voedselprijzen blijven stijgen.
Carolien Roelants is Midden-Oostenexpert en scheidt op deze plaats elke week de feiten van de hypes.