Er zijn weinig redenen over om nog langer in de ‘ranzige poel’ X te blijven

Deze week is het een jaar geleden dat NRC besloot niet langer te adverteren op X (ooit Twitter), het platform van Elon Musk. De redenen waren tweeledig: de opbrengst van de advertenties was nog slechts gering en het medium was door het vele nepnieuws en het gebrek aan moderatie verworden tot, in de woorden van commercieel directeur Matthijs van de Peppel, „een soort open riool”, waaraan NRC wat hem betreft niet langer financieel moest bijdragen.

Helder. Moeilijker had NRC het met de vraag wat het aan moet vangen met de redactionele activiteiten op X. Destijds meldde de hoofdredactie zich daarover te zullen beraden, een situatie die sindsdien voortduurt, maar die de afgelopen weken is geïntensiveerd. Immers, het is niet beter geworden op X, waarin het spektakel van manipulatie, agressie en nepnieuws alles van waarde aan het oog dreigt te onttrekken. Los van wat we maar even de ‘polariserende omgangsvormen’ zullen noemen, heeft Musk zijn platform onderdeel gemaakt van de verkiezingscampagne van Donald Trump, een (inmiddels verkozen) kandidaat die duidelijk heeft gemaakt zijn eigenbelang boven de Amerikaanse rechtsstaat te stellen.

Er zijn twee redactionele accounts: @nrc (669 duizend volgers) en @nrcslimleven (ooit @nrcnext, 361 duizend volgers). Al kun je stellen dat het nog anderhalve account is: de laatste slimleventweet is van 28 mei. Kleinere accounts als het actieve @nrcwetenschap (9.000 volgers) en het slapende @nrcombudsman (251 volgers, laatste post 1 oktober 2023) laat ik even buiten beschouwing.

Zeker de afgelopen maanden vragen veel lezers naar NRC en X, al kun je je afvragen in hoeverre „wanneer vertrekt NRC van deze ranzige poel vol met volksmennerij en ophitserij?” nog als vraag te kwalificeren is. Verschillende Nederlandse media zijn geheel of gedeeltelijk uit de poel gekropen: Trouw en Tubantia zijn vertrokken, de Volkskrant heeft op 26 november voor het laatst iets op X gezet. De krant is gestopt met het automatisch posten over artikelen naar aanleiding van Elon Musks besluit om politiek actief te worden, zegt hoofdredacteur Pieter Klok. „Als krant willen we geen enkele band met politici en politieke organisaties.” Het AD, De Telegraaf en Het Parool zijn onverminderd aanwezig. Omroep KRO-NCRV is al bijna een jaar weg, journalistenplatform Villamedia sinds vorige maand.

Bij NRC werd de kwestie de afgelopen week druk besproken, waarbij volgens hoofdredacteur Patricia Veldhuis vaststaat dat redacteuren vrij zijn en blijven om persoonlijk aanwezig te zijn op X. Al is het maar om nieuws op het spoor te komen; journalisten moeten immers overal verslag doen, óók vanuit nare en gevaarlijke gebieden. Verder is het platform ook in zijn huidige staat een verzamelplaats van (internationaal) nieuws, uitingen van politici en overheden. Je vindt er nog altijd interessante of behartigenswaardige observaties. Al past hier de kanttekening dat het beeld dat het medium schetst verraderlijk kan zijn: al eerder schreef ik over het gevaar dat opwinding op X te snel wordt aangezien voor een kwestie van gewicht in de echte wereld.

Een deel van de NRC-journalisten heeft zijn account de afgelopen periode opgegeven, vaak om over te stappen op het recent flink gegroeide Bluesky. Anderen zijn gebleven of uiten zich op beide platformen; één redacteur zei me (ook) op X te blijven „om de pestkoppen een beetje te pesten”.

Het debat op de redactie concentreert zich op het ‘institutionele’ account @nrc. Dat is immers niet bedoeld om nieuws te verzamelen, maar om het te verspreiden en zo mensen kennis te laten maken met de verhalen van NRC. Dat is weliswaar geen financiële relatie (meer), maar wel een zakelijke samenwerking. NRC schenkt X inhoud en in ruil brengt X die journalistiek onder de mensen. Daar heeft NRC nog steeds zakelijk voordeel van, al is de hoeveelheid ‘verkeer’ dat via X de weg naar nrc.nl vindt al jaren dalende. Andere sociale media zijn belangrijker en bovendien is de invloed van @nrc op X beperkt. Vaak trekken posts (met link) van individuen meer aandacht.

Een snelle blik leerde me dat deze week de meeste posts van @nrc door tussen de 3.000 en 5.000 mensen worden gezien. Uitzondering was die over een hoofdredactioneel commentaar over Israël en genocide. Die werd 358 duizend maal bekeken. De reden: een retweet van VVD-Kamerlid Ulysse Ellian, waarin deze volksvertegenwoordiger NRC niet alleen bekritiseerde, maar ook de hele redactie verdacht maakte: „Je zou bijna denken dat afkeer van Israël en Joden een vereiste is om bij deze krant te werken.” Het reëel bestaande liberalisme in Nederland is weleens, eh, liberaler geweest. Overigens werd Ellian ook op X fel bekritiseerd om zijn aanval op de vrije pers.

De (ook geregeld tegen NRC’ers gerichte) agressie op X speelt een belangrijke rol in de gesprekken die de hoofdredactie voert, zegt Veldhuis. „Aan de ene kant kun je zeggen dat als je vertrekt, je capituleert – en dat je dat dus niet moet doen. Maar er zijn ook collega’s die vinden dat je juist capituleert als je blijft zitten en doet of racisme en bedreigingen er nu eenmaal bij horen. Ik vind het belangrijk om hier goed en open over te discussiëren.” Ze verwacht deze maand een knoop door te hakken over NRC’s aanwezigheid op X.

Zelf schreef ik een jaar geleden: „Mij lijkt een vertrek van het instituut NRC om principiële redenen goed te verdedigen.” Inmiddels zie ik geen reden om dat vertrek nog langer uit te stellen. X wordt door Musk aangewend om de Amerikaanse democratie rechtstreeks te ondermijnen. Je kunt je altijd voorstellen dat er ooit een nog betere reden komt om X te verlaten, maar ik hoop het eerlijk gezegd niet.

Arjen Fortuin

Reacties: ombudsman@nrc.nl