Grimmig toekomstkinderboek ‘Eenbeen’ behandelt veel en weet te overtuigen

Het is 2136 en Nederland is grotendeels ondergelopen. Er woedt een oorlog met de Federatie van Euraziatische Volksrepublieken waar jonge soldaten naartoe gestuurd worden en gewond van terugkeren. Er is een Minderwet die met punten bijhoudt waar je als burger staat op de maatschappelijke ladder. Wie minder verbruikt, klimt en heeft recht heeft op bepaalde voordelen en geniet meer aanzien dan mensen die veel verbruiken.

Dit is het interessante decor waartegen Thijs Goverde zijn hoofdpersoon, de 13-jarige boerendochter Roosmarijn, plaatst. Ze wordt verliefd op Eenbeen, een soldaat die gewond terugkeert uit de oorlog en ingekwartierd wordt op de boerderij naast die van Roosmarijn. Zelf krijgt ze de botte dronkenlap Memet in huis, die elke dag naar de naastgelegen boerderij wandelt, om met de boer aldaar liederlijk te worden van de zelfgestookte alcohol. Eenbeen op zijn beurt legt elke dag de weg af naar de boerderij van Roosmarijn. Ruilen zit er niet in omdat Eenbeen zich verantwoordelijk voelt voor de twee kinderen uit zijn gastgezin, die opgroeien onder de vleugels van een drankorgel met losse handen. Iemand ze moet beschermen.

Eenbeen staat momenteel op de longlist van Vlaamse literatuurprijs de Boon voor jeugdliteratuur. Het boek verscheen al geruime tijd geleden, maar was aan onze aandacht ontsnapt. En dat is zonde, want het is een bijzonder boek dat op een tijdloze manier een groot aantal actuele discussies behandelt. Ons consumptiegedrag, de klimaatcrisis, oorlog in Europa, de positie van de boer, genderidentiteit en de verhouding tussen man en vrouw passeren de revue. Dat klinkt als erg veel onderwerpen voor één boek, maar het is Goverde gelukt om er een natuurlijk verhaal van te maken dat zich soepel lezen laat. Het grotere onderliggende vraagstuk is welke keuzes je als mens zelf maakt en hoeveel er in het leven bepaald wordt door de wereld om je heen en je eigen natuur. Het maakt van Eenbeen een boek dat onder je huid kruipt over een wereld die we nu aan het scheppen zijn.

Uitleg

De uitleg over de maatschappij van 2136 heeft Goverde tussen de hoofdstukken geplaatst in de vorm van schoolwerkstukken, nieuwsberichten, overheidsdocumenten of -aankondigingen en voorlichtingsbrochures: ‘Reist u naar Europa? Dan zult u moeten wennen aan het dubbele betaalsysteem. Voor bijna alles wat u daar koopt moet u betalen met geld én minpunten. [...] De minpunten betaalt u voor alles wat energie en grondstoffen kost. Wilt u een leuk souvenirtje kopen of een warme douche nemen, dan kost u dat minpunten en geld.’

Deze aankondigingen, brochures en nieuwsberichten zijn interessant om te lezen, maar komen ook geforceerd en uitleggerig over en voorspellen vaak waar het volgende hoofdstuk over gaat. Het is jammer dat Goverde ze nodig vond en de informatie niet op een meer natuurlijke wijze heeft weten te integreren in zijn verhaal, dat verder een logisch verloop heeft en op geloofwaardige wijze het doek optrekt van de wereld van morgen. Dat gezegd hebbende is Eenbeen een boek dat met zijn sfeer en sterke personages nog lang door je hoofd blijft spoken. Een roman die op luchtige toon een grimmig toekomstbeeld schetst waar we wel of niet naar op weg zijn.