Het zijn beelden die doen denken aan 9 november 1989, toen de Berlijnse Muur viel. Syriërs dansen op straat in Hama, Homs, Damascus en in vele andere steden waar het regime van Bashar al-Assad decennialang heeft huisgehouden. Standbeelden van de familie-Assad worden omvergeworpen, in een enkel geval zelfs als slee gebruikt. Gevangen Syriërs, onder hen vrouwen en kinderen, worden vrijgelaten uit de beruchte gevangenissen van het regime, waar politieke tegenstanders van Assad hadden moeten wegkwijnen in de vergetelheid. Sommige vrijgelatenen zijn zo beduusd, dat ze stomverbaasd de gevangenis uitwandelen. De val van de dictatuur van Bashar al-Assad is in de eerste plaats de verdienste van de Syrische bevolking, waarvan in 2011 al een groot deel in opstand kwam. Het is dankzij hun volharding dat ze een van de wreedste dictators van de 21ste eeuw hebben weten te verjagen. Het volksfeest in Syrië behoort hun toe.
Terwijl andere alleenheersers in het Midden-Oosten in 2011 verjaagd werden (Mubarak in Egypte, Saleh in Jemen, Khaddafi in Libië, Ben Ali in Tunesië), slaagde Assad erin aan de macht te blijven. Hij gebruikte daar een ongekende terreurcampagne voor. Er werd gifgas tegen de eigen bevolking gebruikt, steden werden platgebombardeerd met Russische steun, er vielen honderdduizenden doden in een uitzichtloze burgeroorlog. Miljoenen vluchtelingen raakten ontheemd. Het wrede cynisme van Assad kende geen grenzen.
Assad wist de verdeelde oppositie terug te dringen en via een wankel machtsevenwicht in het zadel te blijven. Maar zijn zwakte was al die jaren evident: grote delen van het land stonden al onder controle van de Koerden, van het fundamentalistische Hayat Tahrir al-Sham (HTS) of van door Turkije of de VS gesteunde rebellengroepen. Het recente bliksemoffensief van HTS was genoeg om het kaartenhuis te laten instorten. Assad is gevlucht naar Moskou en moet zich hopelijk ooit voor een rechter verantwoorden. Syrië wordt voor het eerst sinds 1971 niet door een Assad geregeerd.
Syrië wacht een onzekere toekomst. De rebellengroepen hebben verschillende belangen en op sommige plekken zijn Koerdische en door Turkije gesteunde milities al slaags geraakt met elkaar. Er zitten islamitische fundamentalisten in de coalitie, Koerden, christenen, Druzen, soennieten en alawieten. De eenheid bewaren is nu van het allergrootste belang. Rebellenleider Abu Mohammed al-Jolani van HTS, die naar boven drijft als het gezicht van de opstand, heeft zich de afgelopen weken relatief verzoenend opgesteld. Maar wat is het woord van Jolani waard? Het komt nu aan op daden. Assad buitte etnische en religieuze verschillen uit voor eigen gewin en bevoordeelde de alawitische minderheid, waartoe hij behoort. Verzoening tussen bevolkingsgroepen, hoe moeilijk ook, is een eerste prioriteit.
Syrië zou lessen kunnen trekken uit de manier waarop Zuid-Afrika na de afschaffing van de apartheid zich min of meer verzoende met het eigen verleden. Maar feit is dat in Syrië na decennia van staatsterreur de instituties van de grond af aan opgebouwd moeten worden, wat ongetwijfeld een pijnlijk proces zal worden. De internationale gemeenschap, ook het Westen, mag Syrië niet nog een keer in de steek laten, zoals gebeurde tijdens de burgeroorlog. De Syriërs die hun leven waagden, of gaven, voor een betere toekomst voor hun land, verdienen een helpende hand om hun land opnieuw op te bouwen.