Wetenschap - NRC

Zelfvernietigend tuberculosevaccin biedt extra veiligheid

Sun, 12 Jan 2025 15:15:56 +0100

Een nieuw genetisch gemanipuleerd vaccin dat zichzelf kan opruimen belooft veiliger en effectiever te zijn.

Roofridders als Musk, Zuckerberg en Bezos? De Gilded Age zat er vol mee

Fri, 10 Jan 2025 20:33:00 +0100

In de Gilded Age heetten de ‘roofridders’ van de Verenigde Staten ‘Morgan’ en ‘Rockefeller’. Ook zij konden ongebreideld hun gang gaan.

De aarde is in 2024 door de 1,5 graden opwarming gegaan – de 2 graden komen in zicht

Fri, 10 Jan 2025 16:51:05 +0100

Het is nu officieel: 2024 was wereldwijd het warmste jaar sinds het begin van de metingen. Oorzaken: een vulkaan, El Niño, maar vooral de broeikasgasuitstoot van de mens.

Veelzijdige kangoeroes ontsprongen de dans bij de massa-uitsterving van 40.000 jaar geleden

Thu, 09 Jan 2025 16:32:33 +0100

Kieskeurige eters zijn gevoelig voor veranderingen in de vegetatie. Maar kangoeroes kunnen hun dieet aanpassen, blijkt uit slijtpatronen op fossiele gebitten.

Ondanks pijn of hevig bloedverlies niet naar de huisarts - 'dat is dus wat een menstruatietaboe doet'

Thu, 09 Jan 2025 15:00:01 +0100

Gezondheidswetenschapper en filosoof Lisa Zuidema wil laten zien hoeveel variatie er is in de ervaringen van mensen die menstrueren.

Hebben waterplanten ook huidmondjes?

Thu, 09 Jan 2025 12:00:01 +0100

Huidmondjes helpen planten en bomen bij de uitwisseling van gas in de lucht. Hoe zit dat onder water?

Wat stop je in een noodpakket? De uiterste twee rampscenario’s kennen zo hun eigen eisen

Thu, 09 Jan 2025 08:00:01 +0100

Karel Knip stuit in de alledaagse werkelijkheid op raadsels en onbegrijpelijke verschijnselen. Deze week: noodpakketten moeten lang houdbaar zijn, want je kunt niet steeds nieuwe inslaan.

Quantumsprongen en quantumhobbels

Thu, 09 Jan 2025 07:00:01 +0100

Zal een vrouw de eerste werkende quantumcomputer op de markt brengen, vraagt Margriet van der Heijden zich af. De deelname van vrouwen aan onderzoek kent vele hobbels en tegenslagen.

Van anti-vrieseiwit tot zon-zoekende bloem: winternatuur zit vol slimme overlevingstactieken

Wed, 08 Jan 2025 16:26:39 +0100

Het is winter. Planten en bomen lijken dood of in diepe slaap. Toch gebeurt er van alles, onder en boven de grond.

Hersenschudding kan slapend virus wekken en zo mogelijk tot alzheimer leiden

Wed, 08 Jan 2025 16:03:58 +0100

Veel mensen dragen sluimerende virussen met zich mee. Die kunnen door bijvoorbeeld klappen op het hoofd geactiveerd worden.

Met een op maat gemaakte VR-bril kunnen wetenschappers de hersenactiviteit van muizen in kaart brengen

Wed, 08 Jan 2025 14:14:24 +0100

Wekelijks een opmerkelijk beeld van een wetenschappelijke gebeurtenis. Deze week: vitual reality voor muizen.

De kleine buidelmol is een spectaculair voorbeeld van convergente evolutie

Wed, 08 Jan 2025 14:00:47 +0100

Het graven van de buidelmol is wel beschreven als ‘zwemmen door het zand’.

De Donald Duck Wetenschaps-Special is zo rolbevestigend als de Duckstadse Damesclub

Wed, 08 Jan 2025 11:23:28 +0100

Tips van onze redacteuren bij het nieuws. Deze week: wetenschap in een vrolijk weekblad. Donald die in een witte doktersjas met reageerbuisjes staat te hannesen. Het is een perfecte opmaat voor wat je binnenin krijgt: veel stereotiepe ideeën over wetenschap en de mensen die wetenschap beoefenen.

Een gezonde lunch op de basisschool geeft leerprestaties van kinderen een duwtje in de goede richting

Wed, 08 Jan 2025 11:16:48 +0100

De overheid blijft schoolmaaltijden voorlopig bekostigen. Wat als dat ook nog gezonde maaltijden zijn? Scholen in Limburg zien dat kinderen op gezonde scholen beter rekenen.

Wolken zaaien voor een beter klimaat – en je kunt er ook het koraalrif mee beschermen

Wed, 08 Jan 2025 10:51:34 +0100

Door minuscule druppeltjes zeewater de lucht in te spuiten kun je wolken witter maken. Dan houden ze meer zonlicht tegen.

Eerste sterfgeval door vogelgriepvirus in de VS

Tue, 07 Jan 2025 16:22:54 +0100

Experts maken zich zorgen over het Amerikaanse beleid. De overheid wordt laksheid verweten bij de bestrijding van het virus H5N1.

Virusuitbraak in China lijkt geen aankondiging van een nieuwe pandemie

Mon, 06 Jan 2025 16:54:35 +0100

In China raken steeds meer mensen besmet met het humaan metapneumovirus. Een vergelijking met het coronavirus gaat niet op.

Meer dan 200 pootafdrukken op een ‘snelweg’ voor dino’s in een Britse steengroeve

Fri, 03 Jan 2025 12:46:54 +0100

Het zijn de meest omvangrijke sporen van dinosauriërs die ooit in het Verenigd Koninkrijk zijn gevonden.

Waterstof is een energiedrager die in vele kleurtjes voorkomt

Fri, 03 Jan 2025 11:32:32 +0100

Ieder scheikundig element heeft zijn eigen plek in het Periodiek Systeem. Ieder element heeft ook een bijzonder verhaal. Ook waterstof.

Hoe gaat het met de ijsbeer? Een databank vol snorrenfoto’s helpt om die vraag te beantwoorden

Thu, 02 Jan 2025 15:00:00 +0100

In een Canadees dorpje bouwt een Nederlandse bioloog een database van ijsbeersnorharenfoto’s. Aan de hand daarvan zijn individuen te herkennen. De symmetrie van hun snuit verraadt nog meer.

Eindelijk een deeltjesversneller die zo klein is dat klanten er niet meer naartoe hoeven

Thu, 02 Jan 2025 11:46:43 +0100

Veel fabrikanten zouden graag met krachtige röntgenstraling hun productie controleren. Maar de apparatuur daarvoor is gigantisch groot. In Eindhoven staat nu een handzame synchrotron.

Herhaling; Het raadsel van Reinaert: hoe een gemene vos iedereen blijft fascineren

Wed, 01 Jan 2025 17:15:48 +0100

Je komt hem tegen in kinderboeken, stripverhalen, tekenfilms: Reinaert de Vos. Het oorspronkelijke 13e-eeuwse dierenverhaal 'Van den vos Reynaerde' is de bekendste en misschien…

Het raadsel van het jojo-effect: vetcellen onthouden hoe zwaar je eerder was

Wed, 01 Jan 2025 11:00:00 +0100

Dat mensen dieet na dieet volgen en telkens weer aankomen, heeft biologische oorzaken. De nieuwste verklaring voor het jojo-effect: vetcellen hebben een ‘obesogeen geheugen’.

Biografie van een emotioneel onderontwikkeld natuurkundig genie

Wed, 01 Jan 2025 09:00:01 +0100

Lees-, kijk- en luistertips van onze redacteuren bij het nieuws. Deze week: een ontroerend en nietsontziend portret van Roger Penrose.

De grootste boom van het Amazonewoud heeft een kruin die zestig meter breed is

Tue, 31 Dec 2024 17:43:00 +0100

Vijf stadsbussen achter elkaar, zo groot is de kruin van een boom die een onderzoeker op satellietbeelden aantrof in het woud van de Amazone.

Zwart keukengerei in de ban? Nee, dat was een rekenfoutje

Tue, 31 Dec 2024 13:48:21 +0100

Spatels, spanen en pastascheppers worden vaak van gerecycled plastic gemaakt. De gevaren daarvan werden zwaar overschat.

De superlangsprietmier is een meesterverhuizer

Tue, 31 Dec 2024 13:13:12 +0100

Mieren zijn meesters in het verslepen van voedsel en bouwmaterialen naar hun nest. Hoe meer mieren helpen, hoe beter het gaat.

IJskoud worden zonder stuk te vriezen dankzij ijsbindende eiwitten

Tue, 31 Dec 2024 12:55:58 +0100

Bij bevriezing gaat weefsel kapot. Maar niet bij vissen die in poolzeeën zwemmen. Zijn de eiwitten die dat voorkomen ook synthetisch te maken?

Wat gebeurt er als een vloeistof bevriest? Een verhaal over wormen en tranen bij een oprukkend ijsfront

Tue, 31 Dec 2024 11:01:38 +0100

Water bevriest bij nul graden. In werkelijkheid is dat ingewikkelder. Een Twentse onderzoeker „heeft ontzettend leuke dingen gevonden”.

Deze ‘vegetarische’ eekhoorns in de VS gingen plots over op het doden en verslinden van muizen

Mon, 30 Dec 2024 14:16:18 +0100

Gewoonlijk eten ze zaden en grassen, maar de Californische grondeekhoorn vertoont ook carnivore neigingen.

Binnenrijm en buitengewoon mooie sterrenhemels in wetenschapsboeken die vooruit- en terugblikken

Thu, 26 Dec 2024 16:00:01 +0100

Lees-, kijk- en luistertips van onze redacteuren bij het nieuws. Deze week: experimenten met dichtvormen en de hemel in 2025.

Hoe zou een alien-beschaving eruitzien? ‘Natuurlijke selectie is niet gebonden aan dna of andere aardse bouwstenen’

Thu, 26 Dec 2024 16:00:00 +0100

Arik Kershenbaum schreef een boek over de biologie van buitenaards leven. Aliens zullen „hoe dan ook een paar dingen met ons gemeenschappelijk hebben”.

Het toeval dat CO2 heet

Wed, 25 Dec 2024 22:57:55 +0100

De werking van broeikasgassen is buitengewoon elegant, stelt Peter Kuipers Munneke. Maar de gevestigde orde trekt zich niet veel aan van de wetten van de fysica.

Vuil licht maakt de schoonheid van de hemel onzichtbaar. In Artis doen ze er wat aan

Wed, 25 Dec 2024 20:00:01 +0100

Dierentuin Artis is een donkere plek in een verlichte stad. Zulke gebieden zijn zeldzaam. „Dat is zorgwekkend.”

Herhaling: Westers slapen is slapen onder druk

Wed, 25 Dec 2024 16:00:00 +0100

We drinken thee, gebruiken oordopjes en kopen een duur matras. We doen alles voor een goede nachtrust. Maar wat gebeurt er precies in onze slaap?

Onze perceptie van de buitenwereld is een illusie, ‘de beste gok van het brein van wat er aan de hand is’

Wed, 25 Dec 2024 15:56:00 +0100

Hoe nemen wij de wereld waar? Dat is giswerk van de hersenen. „Het brein is een voorspellingsmachine.”

Een kus op de neus voor de eerste hond die om de aarde vloog

Tue, 24 Dec 2024 17:06:26 +0100

Karel Knip stuit in de alledaagse werkelijkheid op raadsels en onbegrijpelijke verschijnselen.Deze week: de kooien, kisten en capsules waarin honden en katten terechtkwamen.

Hoe teken, borstelwormen en koude eendenvoetjes de weg kunnen wijzen naar nieuwe materialen

Sun, 22 Dec 2024 15:00:01 +0100

Marleen Kamperman haalt haar inspiratie voor nieuwe materialen uit de natuur. Als ze iets leert over een dier „begint het denkwerk: wat kan ik ermee?”

Met een ingenieuze ingreep is het griepvaccin veel effectiever te maken

Thu, 19 Dec 2024 20:00:01 +0100

De effectiviteit van de vaccinatie tegen griep is niet heel hoog. Die bescherming kan beter, schrijven onderzoekers.

Controversiële studie die antimalariamiddel aanprees als Covid-19-behandeling teruggetrokken uit wetenschappelijk tijdschrift

Thu, 19 Dec 2024 16:32:00 +0100

Sinds de publicatie van de studie in 2020 wijzen wetenschappers op de gebrekkige methode en twijfelachtige ethiek. Drie auteurs trekken nu ook hun handen van het artikel af.

Europa steekt ruim 10 miljard in zijn eigen satellietnetwerk

Thu, 19 Dec 2024 16:27:00 +0100

Afhankelijk zijn van de satellieten van Elon Musk? Europa moet er niet aan denken. De EU gaat bouwen aan een eigen netwerk dat in 2030 operationeel moet zijn.

De maan was ooit een vulkanische gatenkaas – dat lost een flink aantal raadsels op

Wed, 18 Dec 2024 17:00:01 +0100

Hoe oud is de maan? 4,5 of 4,35 miljard jaar? Een nieuw artikel geeft „een heel elegante oplossing” voor deze vraag.

Nobelprijswinnaar Marie Curie werd gecanceld om een geheime liefde

Wed, 18 Dec 2024 16:00:00 +0100

Ze had alles tegen om wereldberoemd wetenschapper te worden: ze was arm, immigrant én leefde in een tijd waarin vrouwen nauwelijks toegang kregen tot de universiteit. Toch deed…

Wetenschappers vrezen ‘spiegelbacteriën’ en roepen op om te stoppen met deze tak van de biotechnologie

Tue, 17 Dec 2024 16:05:24 +0100

Ze bestaan nog niet, maar kunnen ooit in labs gemaakt worden: spiegelbacteriën, met rechtsdraaiende eiwitten en linksdraaiend dna. Daar kleven grote risico’s aan.

Te koop voor een miljoen dollar: de oudste inscriptie van de Tien Geboden

Tue, 17 Dec 2024 15:48:19 +0100

Bij Sotheby’s in New York wordt een 1.500 jaar oude steen met daarop de Tien Geboden geveild. Er zijn twijfels over de echtheid.

‘Tal van telescopen staan op inheems territorium, met een arme bevolking. Daar moeten we oog voor hebben’

Sun, 15 Dec 2024 15:00:01 +0100

Als hoogleraar ethiek van astronomie snijdt Jessica Dempsey onderwerpen aan waar sterrenkundigen niet vertrouwd mee zijn. Zoals hun ecologische voetafdruk.

Medicijn dat hiv-besmetting langdurig voorkomt is wetenschappelijke doorbraak van het jaar, zegt tijdschrift Science

Thu, 12 Dec 2024 20:00:04 +0100

Het middel lenacapavir is in staat om een half jaar lang te voorkomen dat iemand een hiv-besmetting oploopt. Dat kan veel ziektegevallen voorkomen.

Een klein groepje Homo sapiens met een beetje neanderthaler-dna leefde 45.000 jaar geleden in Europa – en stierf ook weer uit

Thu, 12 Dec 2024 20:00:01 +0100

In het genoom van de huidige mensen buiten Afrika zit nog een beetje dna van neanderthalers. Dat is er onverwacht recent in terechtgekomen.

‘Toen ik las dat er honderdduizenden vissen dood waren, voelde ik niets. Daarom besloot ik er gedichten van te maken’

Thu, 12 Dec 2024 08:00:01 +0100

Proza en poëzie zijn voor Emma Zuiderveen een manier „om de kennis die ik heb opgedaan meer binnen te laten komen”. Ze onderzocht de duurzaamheid van de petrochemie.

Met de kreukelige kop van de krokodil is iets geks aan de hand

Wed, 11 Dec 2024 17:00:01 +0100

De schubben op krokodillenlijven zijn genetisch bepaald. Maar bij de knobbelige, onregelmatige veelvlakken op hun kop zit het anders.

Gaat de ijsbeer de klimaatverandering overleven?

Wed, 11 Dec 2024 16:00:00 +0100

Het poolijs smelt door de klimaatopwarming. Lastig voor de ijsbeer, want die heeft ijs nodig om op zeehonden te kunnen jagen. Toch zijn er véél meer ijsberen dan 50 jaar geleden.

Mach 11 is niets bijzonders voor een ballistische raket die doel treft

Wed, 11 Dec 2024 14:34:31 +0100

Karel Knip stuit in de alledaagse werkelijkheid op raadsels en onbegrijpelijke verschijnselen. Deze week: de Russische raket die in november insloeg had springkoppen die niet ontploften.

Hoe komt het dat haaientanden alleen op bepaalde stranden liggen?

Wed, 11 Dec 2024 10:30:01 +0100

Met een beetje geluk heb je er in een middagje zo tien of twintig te pakken op het strand van de Zeeuws-Vlaamse badplaats Cadzand.

Verbeterde foutencorrectie brengt nuttige quantumcomputer dichterbij

Tue, 10 Dec 2024 16:15:11 +0100

Quantumcomputers kunnen razendsnel zijn, maar ze zijn ook heel foutgevoelig. Dat foutenpercentage kan aanzienlijk omlaag.

De Atlantische Oceaan kon vorig jaar zo warm worden doordat er minder lage bewolking was

Thu, 05 Dec 2024 20:00:01 +0100

Door de warme oceaan viel er extreem veel regen in Nederland. Hoe kon dat gebeuren? En wat heeft de Amazone daarmee te maken?

Operaties oefenen op een plastinaat

Thu, 05 Dec 2024 15:00:07 +0100

Wekelijks een opmerkelijk beeld van een wetenschappelijke gebeurtenis

Het alfabet begon niet met ABC

Wed, 04 Dec 2024 16:00:01 +0100

Ieder kind kent het alfabet en ook de herkomst ervan leek altijd zo simpel. Maar kleicilinders in Syrië zorgen nu voor verwarring. Wanneer is het alfabet echt ontstaan?

Archeoloog Colin Renfrew liep graag voorop bij nieuwe ontwikkelingen

Mon, 02 Dec 2024 15:54:45 +0100

De hoogleraar uit Cambridge was geïnteresseerd in de gedachtenwereld van de prehistorische mens – en in moderne kunst.

Zilverwit kalium kan een enorme knal geven

Fri, 29 Nov 2024 14:50:16 +0100

Ieder scheikundig element heeft zijn eigen plek in het Periodiek Systeem. Ieder element heeft ook een bijzonder verhaal. Ook kalium.

Van runderkop naar A: hoe in duizend jaar ons alfabet ontstond

Fri, 29 Nov 2024 10:00:00 +0100

Het alfabet kreeg zijn moderne vorm nadat de Oude Grieken er klinkers aan toevoegden. De oorsprong dateert echter van eeuwen eerder in de Levant.

Meerduidigheid of opportunisme?

Thu, 28 Nov 2024 07:00:01 +0100

Nobelprijswinnaar Peter Debye was een opportunist die in Berlijn samenwerkte met de nationaal-socialisten. Margriet van der Heijden ziet redenen om terug te denken aan die tijd.

Jouw klimaatprobleem is het mijne niet

Wed, 27 Nov 2024 16:00:00 +0100

Hoosbuien, overstromingen, orkanen en droogte: dát het klimaat verandert, daar zijn de meeste mensen het wel over eens.

Nieuw ontdekte brieven laten zien dat zelfs Einsteins fysische intuïtie hem weleens in de steek liet

Wed, 27 Nov 2024 15:18:42 +0100

Als de stichter van de Leidse koudefabriek de suggestie van Albert Einstein had gevolgd, had hij in 1911 nooit supergeleiding ontdekt.

Zijn mensen overgevoelig in hun angst voor chemische stoffen, zoals journalist Simon Rozendaal betoogt? ‘Het onbenul zit bij hemzelf’

Wed, 27 Nov 2024 13:27:27 +0100

Mensen maken zich veel te druk over vervuiling, zegt wetenschapsjournalist Simon Rozendaal. Heeft hij gelijk?

‘Van kunstmatige intelligentie ga je beter presteren (maar je valt er wel door in slaap)’

Wed, 27 Nov 2024 10:59:10 +0100

Iedereen moet zo snel mogelijk aan de slag met kunstmatige intelligentie, zegt Ethan Mollick, die doceert aan een Amerikaanse business school. „Zonder ermee te experimenteren komen we er niet achter wat de nadelen zijn.”

Over de bobbels en gaten op de maan valt goed nieuws te melden

Thu, 21 Nov 2024 10:00:08 +0100

Karel Knip stuit in de alledaagse werkelijkheid op raadsels en onbegrijpelijke verschijnselen.Deze week: veel klassieke raadsels rondom de maan worden vroeg of laat opgelost.

Gaat vernuftige techniek de recycling redden?

Wed, 20 Nov 2024 16:00:00 +0100

Van bacteriën die plastics opeten tot magnetische vloeistof die elektronica-afval scheidt: in onderzoek lijkt de technische potentie van recycling veelbelovend.

Met zijn metaaldetector deed een amateurarcheoloog uit Lelystad een unieke Vikingvondst in de Friese klei

Tue, 19 Nov 2024 18:24:50 +0100

Ruim duizend jaar geleden heersten de Vikingen in Friesland. Een uniek onderdeel van een zwaard getuigt daarvan. „Goede zwaarden gingen als erfstuk of geschenk meerdere generaties mee.”

Een wiskundige als gids op een reis door de wereld van het spel

Thu, 14 Nov 2024 19:00:08 +0100

Lees-, kijk- en luistertips van onze redacteuren bij het nieuws. Deze week: te weinig wiskunde in een heerlijk geschreven boek over spelletjes.

Het heldere cadmiumgeel is verworden tot een schilferig wit

Thu, 14 Nov 2024 15:00:09 +0100

Ieder scheikundig element heeft zijn eigen plek in het Periodiek Systeem. Ieder element heeft ook een bijzonder verhaal. Ook cadmium.

Ligt onsterfelijkheid binnen handbereik?

Wed, 13 Nov 2024 16:00:00 +0100

Een hand vol supplementen slikken of toch dat slokje ambrozijn? Al sinds mensenheugenis zoeken mensen naar manieren om de dood te slim af te zijn.

Het oudste verhaal ter wereld werd 50.000 jaar geleden getekend in een grot op het eiland Sulawesi

Wed, 13 Nov 2024 11:01:26 +0100

Toen bijna overal ook nog andere mensachtigen leefden, tekende Homo sapiens al voorstellingen. Kun je er verhalen in lezen?

Hoe voelt het om een robot te mishandelen? ‘Mensen geloven graag dat ze ook pijn voelen’

Fri, 08 Nov 2024 07:00:08 +0100

Marieke Wieringa onderzocht reacties op het mishandelen van sociale robots. Mensen schrijven zulke robots sneller bewustzijn en emoties toe als ze tekens van pijn of verdriet kunnen tonen.

‘Familie’ onder vulkaanpuin in Pompeï was helemaal niet aan elkaar verwant, blijkt uit dna

Thu, 07 Nov 2024 17:00:12 +0100

Archeologen hebben dna kunnen halen uit afgietsels van mensen die omkwamen bij de uitbarsting van de Vesuvius in 79 n.Chr. Oude ideeën over hun onderlinge relaties kloppen niet.

Tot 1850 gingen er nog reepjes nepgoud op de speculaaspoppen

Thu, 07 Nov 2024 09:00:08 +0100

Karel Knip stuit in de alledaagse werkelijkheid op raadsels en onbegrijpelijke verschijnselen.Deze week: niemand weet wat ‘echte’ speculaas is. Over de receptuur heerst geen eenstemmigheid.

Moeten we bang zijn voor kweekvlees?

Wed, 06 Nov 2024 16:00:00 +0100

Kweekvlees, in het lab gemaakt uit dierlijke stamcellen, komt steeds dichter bij het bord. Sinds dit jaar mag het in Nederland geproefd worden. Maar is het veilig om te eten?

Acht Europese quantumcomputers om serieus mee te spelen – ook Nederland krijgt er een

Wed, 06 Nov 2024 11:21:48 +0100

De veelbelovende toepassingen van quantumcomputers zijn nog toekomstmuziek. Met Europees geld komt er binnenkort ook een in Amsterdam, om praktijkervaring op te doen. „In Nederland behoren we echt tot de wereldtop.”

Walvissen vinden op volle zee gaat beter met slimme drones dan met het blote oog

Tue, 05 Nov 2024 17:22:01 +0100

Het grootste deel van hun tijd brengen walvissen onder water door. Dat maakt ze lastig te vinden voor wetenschappers die hun gedrag willen onderzoeken.

Bevriend raken met kriebeldieren tijdens een wandeling over De Groote Peel met schrijver Nikki Dekker

Sun, 03 Nov 2024 15:00:10 +0100

Nog maar een jaar geleden liep Nikki Dekker voor het eerst over De Groote Peel. Nu heeft ze er een boek over geschreven. „We zijn veranderd in dierentuindieren zonder dat we het zelf doorhebben.”

Er was een tijd dat een wetenschapper ook aan tovenarij kon doen

Thu, 31 Oct 2024 19:00:10 +0100

Lees-, kijk- en luistertips van onze redacteuren bij het nieuws. Deze week: plekken die aan de wieg van de moderne wetenschap stonden.

De sterren aan de hemel hebben verschillende kleuren. Hoe kan dat?

Thu, 31 Oct 2024 16:00:10 +0100

Sterren schijnen doordat in hun binnenste lichtere atoomkernen samensmelten tot zwaardere.

‘Put-man’ uit Noors kasteel bevestigt historiciteit van verhaal uit middeleeuwse sage

Mon, 28 Oct 2024 11:16:49 +0100

Een Noorse sage komt weer tot leven dankzij archeologische opgravingen in een kasteelput.

Vierduizend jaar geleden begon de bronzen revolutie

Thu, 24 Oct 2024 13:32:00 +0200

Rond 2000 voor Christus begon in Nederland een periode van revolutionaire ontwikkelingen: de bronstijd. Op reis langs kenmerkende locaties.

De vreemde bobbel in het getij van Hoek van Holland heeft een naam: agger

Thu, 24 Oct 2024 11:30:10 +0200

Karel Knip stuit in de alledaagse werkelijkheid op raadsels en onbegrijpelijke verschijnselen.Deze week: als het eb is in Hoek van Holland, komt er weer een heel korte vloed.

De open science van Eise Eisinga is al 250 jaar een succes

Thu, 24 Oct 2024 07:00:10 +0200

Aan wetenschappelijke kennis kleeft vaak nog veel onzekerheid. Daarmee kan de buitenwereld makkelijk aan de haal gaan, schrijft Margriet van der Heijden.

Jana en haar vader gaan nog even gezellig ruimtereizen voor het slapengaan

Wed, 23 Oct 2024 13:40:04 +0200

Lees-, kijk- en luistertips van onze redacteuren bij het nieuws. Deze week: een kinderboek over de enorme complexiteit van het heelal.

Botten op Siberische grafheuvel bevestigen Herodotus’ verhaal over vermoorde ‘spookruiters’

Wed, 16 Oct 2024 15:36:48 +0200

Bij een 2.800 jaar oude grafheuvel in Rusland hebben archeologen botten van mensen en paarden gevonden die deel uitmaakten van een ritueel van de Scythen, ruiterstammen waarvan Herodotus eeuwen later de gruwelijke gebruiken beschreef.

Vanaf dit weekend is in het westen een komeet te zien

Thu, 10 Oct 2024 15:28:11 +0200

De komeet C/2023 A3 Tsuchinshan-ATLAS toont zich vanaf zaterdag aan de westelijke hemel. Hij is afkomstig uit de buitenste regionen van het zonnestelsel.

Dankzij het werk van de Nobelprijswinnaars Scheikunde is er een revolutie aanstaande in tal van industrieën, waaronder de medicijnontwikkeling

Wed, 09 Oct 2024 20:45:59 +0200

John Jumper en Demis Hassabis van DeepMind ontwikkelden een model dat de vorm van eiwitten kan voorspellen. David Baker schreef een programma dat nieuwe eiwitten kan maken.

Donkere holtes vol warmte en zout

Wed, 09 Oct 2024 17:50:47 +0200

De smelt onder ijsplaten is niet alleen maar een academisch vraagstuk, constateert Peter Kuipers Munneke. Er is een maatschappelijke druk om snel antwoorden te geven.

Al eeuwenlang wil men de aarde ‘temmen’ – niet per se met succes

Wed, 09 Oct 2024 17:41:11 +0200

Lees-, kijk- en luistertips van onze redacteuren bij het nieuws. Deze week: expositie over technische oplossingen voor klimaatverandering.

Vogels zitten graag op spanningsleidingen, míts de spanning niet te hoog is

Wed, 09 Oct 2024 17:19:17 +0200

Karel Knip stuit in de alledaagse werkelijkheid op raadsels en onbegrijpelijke verschijnselen. Deze week: de complexe relatie van vogels met draden en spanningvoerende lijnen.

Leidse proefschriften worden tóch niet vernietigd, 400.000 dissertaties gaan naar de VS

Wed, 09 Oct 2024 13:14:19 +0200

De Leidse universiteitsbibliotheek wilde 400.000 proefschriften tot pulp vermalen, maar ziet daarvan af omdat The Internet Archive ze wil overnemen.

AI ontwikkelt een wiskundeknobbel

Fri, 04 Oct 2024 10:50:34 +0200

Voor het oplossen van moeilijke wiskundeproblemen zijn menselijke eigenschappen als intuïtie en vindingrijkheid cruciaal. Kunstmatige intelligenties worden er steeds beter in.

Dagenlang geen signaal. Alleen de dolfijnen geven antwoord

Thu, 03 Oct 2024 15:30:00 +0200

Een internationale expeditie deed onderzoek naar een machtige zeestroom diep in de Atlantische Oceaan. Redacteur Laura Bergshoef voer vier weken mee. Het is proberen grip te krijgen op het ongrijpbare.

Doordringen tot het wezen van de dauw

Thu, 26 Sep 2024 16:38:53 +0200

Karel Knip stuit in de alledaagse werkelijkheid op raadsels en onbegrijpelijke verschijnselen. Deze week: na 34 jaar onderzoek publiceerde William Charles Wells in 1814 een klassiek essay over dauw.

‘Zie een bui maar eens goed te schatten’

Wed, 25 Sep 2024 14:30:03 +0200

Wie weleens natgeregend is terwijl het volgens Buienradar droog zou blijven, weet dat neerslag voorspellen lastig is. „Sneeuw is nóg lastiger te meten dan regen.”

Vroege wetenschappers trokken eropuit om de natuur te plukken, te schieten, te drogen, op te zetten of na te tekenen

Wed, 18 Sep 2024 14:28:37 +0200

De natuur staat onder druk en dat komt door de mens. Aan de hand van het lot van de uitgestorven Hawaïaanse vogel Kauai o’o heeft museum Allard Pierson „een activerende” tentoonstelling ingericht.

Innig contact met de maan dankzij de details die kunstenaar Erika Blumenfeld zichtbaar maakte

Fri, 13 Sep 2024 08:17:09 +0200

De astronauten van de Apollo-missies hebben sinds 1969 vele stenen van de maan naar de aarde gebracht. Kunstenaar Erika Blumenfeld nam het initiatief om die stenen digitaal te reconstrueren. „Elke steen heeft een verhaal.”

De Ig Nobelprijzen van 2024: pareltjes aan de randen van de wetenschap

Fri, 13 Sep 2024 00:01:00 +0200

Als toegewijd wetenschapper hoef je je allang niet meer te schamen als je onderzoek bekroond wordt met een Ig Nobelprijs.

Chatprogramma kan wat een mens niet lukt: complotdenkers uit hun konijnenhol halen

Thu, 12 Sep 2024 20:00:10 +0200

Mensen die in complottheorieën geloven zijn vaak ongevoelig voor tegenspraak. Maar met kunstmatige intelligentie kunnen zij wel degelijk ‘bevrijd’ worden.

In de klei van Holland op zoek naar de historie van de aarde

Thu, 12 Sep 2024 10:00:10 +0200

Het vroege aardwetenschappelijke denken in de Lage Landen werd lang niet zo overheerst door de Bijbel als altijd werd aangenomen, ontdekte historicus Mathijs Boom.

De wegbermen staan vol met onwezenlijke vrolijkheid waar bestuivers niets mee kunnen

Wed, 11 Sep 2024 12:00:10 +0200

Karel Knip stuit in de alledaagse werkelijkheid op raadsels en onbegrijpelijke verschijnselen.Deze week: er wordt vaak maar raak gezaaid langs de Nederlandse wegen. Zo treedt floravervalsing op.

Ooit ging de mens de waarde van 0 zien – het was een grote prestatie

Wed, 28 Aug 2024 13:38:48 +0200

In Europa werd pas in het jaar 1202 voor het eerst over het getal nul geschreven. Maar toch konden de Babyloniërs lang daarvoor al rekenen met een systeem waarin dit cijfer goed had kunnen passen.

Veel fossielen van vroege mensen komen uit één regio, wat de blik op de evolutie vervormt

Wed, 21 Aug 2024 15:19:25 +0200

Bijna alle fossielen van vroege mensen komen uit de Riftvallei in Oost-Afrika. Maar zij leefden in een veel groter gebied, stellen onderzoekers.

Een onbedoelde vrije val boven Myamar

Wed, 12 Jun 2024 14:49:34 +0200

Karel Knip stuit in de alledaagse werkelijkheid op raadsels en onbegrijpelijke verschijnselen.

Deze week: omhoog vallende vliegtuigpassagiers en een onvindbare wolkenlucht.