Een geschiedenis van NRC

NRC Handelsblad is het resultaat van een fusie tussen twee kranten: het in Amsterdam gevestigde Algemeen Handelsblad (opgericht in 1828) en de Nieuwe Rotterdams(ch)e Courant (1844). Op 1 oktober 1970 verscheen de eerste editie. De nieuwe krant voerde als motto Lux et Libertas (Licht en Vrijheid), een lijfspreuk die de voorpagina sindsdien siert.

In de allereerste uitgave liet de redactie weten waar de krant voor stond onder het kopje ‘Onze Beginselen’. Deze uitgangspunten gelden nog altijd bij het maken van de kranten, de website, de podcast, nieuwsbrieven en alle andere verschijningsvormen. De redactie richt zich „tot een publiek dat bereid is na te denken”. De eerste zin van de beginselen luidt: „NRC-publicaties worden geredigeerd vanuit een liberale geesteshouding met eerbied voor het individu en de beginselen van verdraagzaamheid, redelijkheid en openheid.”

In de beginselverklaring noemt de krant zich modern liberaal en onpartijdig. „Nog steeds zien wij in de vrije ontplooiing van de gaven die in de individuele mens verborgen liggen, het hoogst bereikbare ideaal”, staat er verder.

Alles wat die vrije ontplooiing remt of verkrampt, stuit op ons wantrouwen. […] Daarom geldt ons wantrouwen in beginsel iedere collectiviteit: hetzij staat, partij of voetbalclub

In de eerste editie van nrc.next, 15 maart 2006, werden ‘Onze beginselen’ opnieuw afgedrukt, zij het in meer eigentijdse bewoordingen.

Voor de redactie (zowel de kranten als de website en de podcasts) gelden verder de richtlijnen die in de NRC Code zijn verwoord. „De NRC Code wil ook het karakter en de kernwaarden van NRC-journalistiek vastleggen voor redacteuren, medewerkers, abonnees en lezers. Daarnaast kan de code dienen als grondstof voor het journalistieke gesprek op de redactie en daarbuiten.”

Meer dan papier

Sinds 1995 is NRC Handelsblad meer dan een krant van papier. Als eerste in Nederland verspreidde de redactie haar nieuws, in woord en beeld, op internet. Sinds 2004 is de krant naast papier ook digitaal te lezen, inmiddels via een eigen nrc-app. Alle edities van NRC Handelsblad (sinds 1970), nrc.next (2006-2021), en sommige edities van Algemeen Handelsblad en de Nieuwe Rotterdamse Courant van voor 1970 zijn ook digitaal te lezen en te doorzoeken.

Al decennialang kent NRC een uitgave die in Nederland vrijwel onbekend is: een weekeditie voor lezers in het buitenland. Oorspronkelijk heette deze krant de NRC Overzeesche Weekeditie nu NRC De Week. In 2006 kreeg middagkrant NRC Handelsblad gezelschap van de ochtendkrant nrc.next. Deels gemaakt door dezelfde redactie, deels door redacteuren die zich specifiek op de doelgroep van nrc.next richtten: jongeren. Beide kranten zijn in 2022 samengevoegd tot één ochtendeditie.

Na experimenten met onder meer een aparte economische website, NRC Q, en televisie, begon de redactie in 2017 met de podcast Haagse Zaken, en in 2019 met de dagelijkse podcast Vandaag.

Meer over de (ontstaans)geschiedenis van NRC Handelsblad is uitgebreid te lezen in Het succes van een kwaliteitskrant (2012), geschreven door de historica Pien van der Hoeven, en in Slijpen aan de Geest (2021), geschreven door oud-redacteur John Kroon.

Eigenaren

Net als de twee kranten van voor de fusie was NRC Handelsblad bij zijn aanvang in 1970 een uitgave van de Nederlandse Dagbladunie (NDU), later kortweg Dagbladunie geheten en tevens de uitgever van het Algemeen Dagblad en een aantal regionale kranten. In 1979 werd de NDU gekocht door uitgever Elsevier, dat op zijn beurt in 1993 samenging met Reed. In 1995 verkocht Reed Elsevier de Dagbladunie aan boeken- en krantenconcern PCM (Perscombinatie Meulenhoff), uitgever van de Volkskrant, Trouw en Het Parool. Bijna alle landelijke kranten kwamen zo in handen van één uitgeefbedrijf.

In 2004 kreeg de Britse investeringsmaatschappij Apax de meerderheid van de aandelen PCM in handen. In 2007 droeg deze private-equity-onderneming haar aandelen over aan de Stichting Democratie en Media, die zo een meerderheid verwierf. Wel liet het Britse bedrijf PCM met een grote schuld en een negatief vermogen achter.

De eigenaren van PCM vonden in 2009 een nieuwe koper: de Belgische uitgever De Persgroep. Dit bedrijf bood NRC Handelsblad en nrc.next (met de andere uitgaven ondergebracht in NRC Media) vervolgens te koop aan en na een veiling werden investeringsmaatschappij Egeria en de toenmalige tv-zender Het Gesprek de nieuwe eigenaars van NRC Media. In 2010 nam Egeria de aandelen van Het Gesprek over.

Sinds 2015 is NRC Media eigendom van de Belgische uitgever Mediahuis, eigenaar van diverse Vlaamse kranten, websites en magazines, en ook van onder meer De Telegraaf, De Limburger en het Dagblad van het Noorden. Sinds 2023 is de naam van het bedrijf Mediahuis NRC, om te accentureren dat het onderdeel is van een uitgeefconcern.

Redactie

Bij NRC werken anno 2024 250 redacteuren, schrijvende redacteuren, maar ook eindredacteuren, fotoredacteuren, vormgevers, illustratoren en podcastmakers. Aan het hoofd van de redactie staat een vijfkoppige hoofdredactie. De huidige hoofdredacteur is sinds 15 februari 2024 Patricia Veldhuis (1969).

Zij werkt sinds 2008 voor NRC en was onder meer redacteur bij nrc.next en bij de redactie Economie. Veldhuis studeerde economische en sociale geschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Voor haar komst naar NRC was ze redacteur en hoofdredacteur van het Algemeen Nijmeegs Studentenblad, freelancer bij Omroep Gelderland, redacteur bij KUnieuws (het toenmalige weekblad van de Radboud Universiteit), medebedenker van en redacteur bij het weekblad Carp en hoofdredacteur van Vox, het onafhankelijke magazine van de Radboud Universiteit.

Toen NRC Handelsblad op 1 oktober 1970 voor het eerst verscheen, telde de nieuwe krant drie hoofdredacteuren, van wie André Spoor (1931-2012) de managing editor was. Ook H.J.A. (Henk) Hofland, eerder hoofdredacteur van het Algemeen Handelsblad, en J.L. (Jerôme) Heldring, die deze functie bij de NRC had bekleed, voerden de titel van hoofdredacteur. Beiden namen in 1972 andere taken op zich, waardoor alleen Spoor overbleef.

Spoor werd in 1983 opgevolgd door Wout Woltz (1932), correspondent in Londen. Hij was al in 1960 als jonge redacteur bij het Algemeen Handelsblad in dienst getreden, nadat hij daarvoor bij Het Vrije Volk had gewerkt. In 1990 legde Woltz het hoofdredacteurschap neer. Hij bleef als verslaggever aan de krant verbonden. Ook fungeerde hij van 1994 tot en met 1996 als bijzonder hoogleraar persgeschiedenis en persvrijheid aan de Erasmus Universiteit.

Ben Knapen (1951) werd in 1990 de nieuwe hoofdredacteur. Hij was in 1977 in dienst van de krant getreden op de redactie buitenland, na een kortstondige carrière als leraar geschiedenis. Hij verliet de krant in 1996 en ging het bedrijfsleven in, eerst naar Philips. In 2006 keerde hij kortstondig terug als correspondent in Zuidoost-Azië. In 2008 werd hij lid van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid en bijzonder hoogleraar ‘media en kwaliteit’ aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Daarna ging hij de politiek in, en werd onder anderen staatssecretaris van Buitenlandse Zaken in het kabinet-Rutte I.

In 1996 volgde Folkert Jensma (1957) Knapen op. Ook hij was zijn journalistieke carrière begonnen bij NRC Handelsblad; daarvoor was hij redacteur bij het universitaire weekblad Mare in Leiden. Na zijn hoofdredacteurschap bleef Jensema aan de kranten en de website verbonden als juridisch redacteur, columnist en commentator. Voor zijn wekelijkse column De Rechtstaat ontving Jensma in 2014 de Heldringprijs, en voor zijn maatschappelijke impact in 2024 een eredoctoraat aan de Universiteit van Amsterdam.

Jensma werd opgevolgd door Birgit Donker (1965), op dat moment al plaatsvervangend hoofdredacteur. Na een journalistieke opleiding in Parijs was ze in 1991 in dienst van NRC Handelsblad getreden. Door een conflict over haar bevoegdheden met de directie en uitgever (toen Egeria) trad ze in 2010 terug als hoofdredacteur en werd verslaggever bij de kunstredactie. In 2012 stapte ze over naar het Mondriaan Fonds, waarvan ze directeur werd.

De Belg Peter Vandermeersch (1961) was niet alleen de eerste buitenlander die in 2010 hoofdredacteur werd, hij was ook de eerste die niet eerder een journalistieke functie bij NRC Handelsblad had vervuld. Van 1988 tot 2010 had hij gewerkt bij de Vlaamse krant De Standaard, waarvan hij sinds 1999 hoofdredacteur was. In 2019 trad Vandermeersch terug als hoofdredacteur, en werd directeur/uitgever van het Ierse bedrijf Independent News & Media in Dublin, een dochteronderneming van het Belgische Mediahuis.

Vandermeersch werd opgevolgd door René Moerland (1970). In 2000 trad hij bij NRC Handelsblad in dienst, en was onder meer politiek verslaggever in Den Haag en correspondent in Frankrijk. Moerland studeerde geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam tussen 1989 en 1995. Van 1997 tot 1999 specialiseerde hij zich in geschiedenis en antropologie aan de École des Hautes Etudes en Sciences Sociales in Parijs. Hij verliet de redactie in 2023 om uitgever van de nieuwssite Euractiv te worden.

Columnisten

Tot de ‘gezichten van de krant’ behoren onder anderen columnisten. Bekende columnisten uit het verleden van NRC waren bijvoorbeeld J.L. Heldring (1917-2013) met zijn rubriek Dezer Dagen. Hij begon ermee op 4 januari 1960 in het Algemeen Handelsblad en publiceerde de laatste op 5 april 2012 in NRC Handelsblad.

Ook H.J.A. Hofland (1927-2016) schreef tientallen jaren wekelijks een of meer columns voor de krant, tot kort voor zijn dood. Onder het pseudoniem S. Montag verscheen bovendien wekelijks op zaterdag zijn rubriek Overpeinzingen, in totaal 1.845 maal. ‘Journalist van de eeuw’ was maar een van de onderscheidingen die Hofland in zijn leven ten deel vielen.

Lange tijd schreef Bas Heijne, met tussenpozen, wekelijks een column op zaterdag, waarvoor hij in 2005 de Henriette Roland Holstprijs ontving. In 2016 werd hij voor zijn essays onderscheiden met de P.C. Hooftprijs.

Tot de columnisten die schrijven voor NRC behoren onder vele, vele anderen Frits Abrahams, Floor Rusman, Caroline de Gruyter, Marike Stellinga, Marijn de Vries, Aylin Bilic, Luuk van Middelaar, Marcel van Roosmalen, Maarten Schinkel, Hubert Smeets, Folkert Jensma en Youp van ’t Hek.

Cartoonisten zijn columnisten met een potlood. NRC kent twee vaste, dagelijkse cartoons: Kamagurka (pseudoniem van Luc Zeebroek), en Fokke & Sukke (van het trio Bastiaan Geleijnse, John Reid en Marc-Marie van Tol) elke dag op de Achterpagina.

Beeld en vormgeving

Het uiterlijk van de krant is in de loop van de jaren vele malen veranderd. De historisch meest ingrijpende wijziging deed zich voor in 2011 toen NRC Handelsblad overging van broadsheet (A2) op tabloid (bijna de helft). Dat compacte formaat werd van meet af aan voor nrc.next gebruikt, en in 2007 gingen ook bijlages als het Cultureel Supplement over op tabbloid.

Het lettertype van NRC werd diverse malen gewijzigd. Nadat de krant jarenlang werd gedrukt met de Times, door de Brit Stanley Morrison voor de Britse krant The Times bedacht, en de Bodoni (van de Italiaan Giambattista Bodoni), werd in 2001 de Lexicon van de Nederlandse typografisch ontwerper Bram de Does (1934-2015) ingevoerd. In 2013, bij een volgende restyling, gingen NRC Handelsblad en nrc.next over op de Publico en de Guardian (beide van de Brit Paul Barnes en de Amerikaan Christian Schwarz).

Beeldbepalend was vanaf zijn indiensttreding in 1970 tot aan zijn pensionering in 2010 staffotograaf Vincent Mentzel. Voor zijn werk in binnen- en buitenland ontving hij diverse fotografische onderscheidingen. Hij heeft zijn oeuvre overgedragen aan het Rijksmuseum. De krant werkte en werkt daarnaast met diverse freelancefotografen en persbureaus.

Naast de nieuwskaternen vormen bijlagen een vast onderdeel van NRC. De allereerste was het Cultureel Supplement, geesteskind van de chef Kunst, K.L. Poll (1927-1990). Andere bijlagen kwamen, verdwenen of bleven: het Zaterdags Bijvoegsel (nu Weekend), Mens & Bedrijf (later veranderd in de Economie), Wetenschap en Onderwijs (nu alleen Wetenschap), Boeken, Leven, Opinie & Debat, Sport. Sinds 1998 heeft NRC ook een kleurenmagazine, eerst M geheten en inmiddels NRC Magazine.

In 2010 verscheen het boek Scherpe letters „over veertig jaar vorm van NRC Handelsblad”.

Ombudsman

NRC kent sinds eind 2010 een Ombudsman. Arjen Fortuin, die eerder onder meer televisierecensent en redacteur Boeken was, vervult die functie. Ook heeft de krant de rubriek ‘Lezer schrijft, krant antwoordt’, waarin de hoofdredacteur of een adjunct-hoofdredacteur reageert op kritiek, vragen of opmerkingen van lezers, en zo verantwoording aflegt.

De Ombudsman functioneert onafhankelijk van hoofdredactie en redactie, zoals statutair is vastgelegd. Hij reageert op vragen van lezers, doet onderzoek, toetst artikelen aan de normen die NRC zichzelf heeft opgelegd en schrijft wekelijks een rubriek, die op zaterdag wordt gepubliceerd op een van de opiniepagina’s.
De hoofdredacteur, of een andere redacteur, is niet bevoegd wijzingen aan te brengen in de artikelen van de Ombudsman.

Fortuin is de opvolger van Sjoerd de Jong. Eerder kende de krant, sedert januari 2003, een veertiendaagse rubriek waarin een buitenstaander kritisch terugblikte op de berichtgeving in NRC Handelsblad. Die buitenstaander was de voormalige hoofdredacteur van vakblad De Journalist, Piet Hagen.