Syrische rebellen hebben strategische stad Hama ingenomen, een cruciale slag in hun strijd tegen Assad

„Ik ben aan het huilen. Ik kan niet beschrijven hoe blij ik ben”, schrijft Adnan Samman, een in Nederland wonende Syriër, op X. „Mijn stad, Hama, is VRIJ! Dit dragen we op aan alle slachtoffers van het bloedbad van 1982.”

De inname van de stad Hama (zo’n 1 miljoen inwoners) door Syrische rebellen deze donderdag vormt een cruciale overwinning op het regime van president Bashar al-Assad. Die is niet alleen strategisch – Hama ligt op een knooppunt van wegen die naar de hoofdstad Damascus leiden – maar ook symbolisch van groot belang, want Hama is de historische geboorteplaats van gewapend verzet tegen het Assad-regime en één van de steden die het meest onder diens wreedheden geleden hebben.

In 1982 belegerde Bashars vader Hafez de stad om een opstand van de Moslimbroederschap de kop in te slaan. Dat beleg mondde uit in een bloedbad waarbij het regime naar schatting (precieze dodentallen zijn er niet) enkele tienduizenden mensen afmaakte. Het was een waarschuwing voor heel Syrië: wie zich verzet, eindigt als Hama.

Toen in 2011 een nieuwe generatie Syriërs in opstand durfde te komen, vonden in Hama de grootste betogingen plaats. Maar de hoop werd snel gesmoord door de tanks van het regime, en de stad werd opnieuw onderworpen aan de wraak van de Assad-dynastie.

Het verklaart de opluchting waarmee rebellen nu op sommige plaatsen in Hama onthaald lijken te worden. Zo is op een door NRC middels geo-lokalisering geverifieerde video te zien hoe mensen in Hama elkaar in de armen vliegen voor de deuren van de centrale gevangenis. Net als in Aleppo gooien de rebellen ook in Hama de celdeuren open. Ineens staan politieke gevangenen die jarenlang wegkwijnden in Assads martelcellen, weer op vrije voeten.

Vernedering

Het verlies van Hama is voor Assad een nog veel grotere vernedering dan dat van Aleppo afgelopen week. Waar het regime er in Aleppo zelf voor koos om zich terug te trekken, probeerde het in Hama van zich af te slaan. Dat heeft al met al zo’n vier dagen geduurd. Hoeveel doden er in de slag gevallen zijn, is niet duidelijk. Wel heeft het Syrische regimeleger bevestigd dat er hevig gevochten is en dat het zich heeft teruggetrokken.

Direct na de inname van Hama stootten de rebellen donderdag alweer door naar de stad Salamiyah, zo’n dertig kilometer richting het zuidoosten. Hier wonen veel aanhangers van het ismaïlisme, een stroming binnen het sjiisme. Meer dan de inwoners van het overwegend soennitische Hama zal de minderheid op haar hoede zijn voor het rebellenoffensief, dat immers geleid wordt door de soennitisch-islamitische strijdgroep Hayat Tahrir al-Sham (HTS). Die groepering heeft jihadistische wortels, maar keerde zich de afgelopen jaren juist tegen jihadisten en sloeg een meer gematigde weg in.

Vooralsnog probeert de leider van HTS, Abu Mohammed al-Jolani, zichzelf in zijn publieke uitspraken neer te zetten als verzoener. Na de inname van Hama publiceerde Jolani een videoboodschap waarin hij zijn strijders opriep geen wraak te nemen op regimeaanhangers. Ook zijn er berichten dat HTS met ismaïlitische geloofsleiders in Salamiyah heeft afgesproken de gemeenschap met rust te laten als het regime zich terugtrekt. Een ismaïlitische bron afkomstig uit de stad bevestigt dit tegenover NRC, en zegt dat regimetroepen naar verwachting vrijdag zullen vertrekken.

De weg naar Damascus

Met de inname van Hama en waarschijnlijk binnenkort Salamiya knijpen de rebellen belangrijke toegangswegen tot Damascus af. Het volgende obstakel zuidwaarts op de weg naar de hoofdstad is nu Homs, de derde stad van Syrië (1,5 miljoen inwoners). Verwacht wordt dat de rebellen zullen proberen ook die stad in te nemen. Als dat lukt, ligt de weg naar Damascus open.

Maar de opmars is niet zonder risico’s. Enerzijds beschikt het regime even ten zuiden van Hama nog over de zogeheten ‘Tijgertroepen’, een elite-eenheid van het Syrische leger die loyaler en beter bewapend is dan divisies die bestaan uit dienstplichtigen. Anderzijds lopen de rebellen gevaar door hun eigen succes: als ze hun troepen uitsmeren over een te groot gebied, worden ze kwetsbaar voor tegenaanvallen op plekken die ze al veroverd hebben.

Dat laatste risico speelt nu ten oosten van Aleppo, waar de overwegend Koerdische militanten van de SDF een door rebellen ingenomen militair vliegveld naderen. Die vliegbasis ligt op een belangrijke toegangsweg tot Aleppo. Analisten stellen dat de SDF, dat zijn manoeuvres afstemt met het Assad-regime, die weg probeert vrij te maken voor de toevoer van versterkingen, waaronder mogelijk de Iraakse strijders van de Hashd al-Shabi, een verbond van overwegend pro-Iraanse sjitiische milities die Assad steunen.

Jolani ziet het gevaar en plaatste donderdag al een videoboodschap waarin hij benadrukte dat de Hashd al-Shabi zich niet in Syriës zaken moeten mengen. Het bericht was gericht tot niemand minder dan de Iraakse premier Mohammed al-Sudani, aan wie Jolani alvast liet weten dat hij ernaar uitkijkt goede banden met Irak te onderhouden. De rebellenleider mag dan nog niet in het paleis in Damascus zitten, hij waant zich duidelijk al de nieuwe regeringsleider van Syrië.