Biden gaat overstag: Oekraïne mag doelen in Rusland aanvallen met westerse langeafstandsraketten

Direct na een van de zwaarste Russische raketaanvallen op Oekraïne sinds het begin van de oorlog heeft de Amerikaanse regering van president Joe Biden ingestemd met de belangrijkste wens die Kyiv nog had uitstaan bij zijn bondgenoten. De Oekraïense strijdkrachten mogen westerse langeafstandswapens als de ATACMS, een supersonische ballistische raket, en de Britse Storm Shadow-kruisraket óók inzetten tegen militaire doelen op Russische bodem.

Tot nu toe weigerde Biden Oekraïne daarvoor toestemming te geven. De Amerikaanse president vreesde voor escalatie en mogelijke betrokkenheid van de Verenigde Staten bij de oorlog met Rusland. Moskou heeft Washington ook herhaaldelijk en indringend gewaarschuwd voor wat het Kremlin ziet als een ernstige escalatie van de oorlog.

Nu lijkt Biden twee maanden voor de terugkeer van Donald Trump in het Witte Huis alsnog overstag te gaan, zo zeiden anonieme regeringsfunctionarissen zondag tegen The Washington Post en The New York Times. Volgens de Amerikaanse kranten is de Russische inzet van duizenden Noord-Koreaanse soldaten in de oorlog tegen Oekraïne de reden voor de Amerikaanse koerswijziging.

Meer dan tienduizend Noord-Koreanen vechten sinds kort in de grensregio Koersk mee aan de zijde van Rusland. Dat wordt in NAVO-kringen als een gevaarlijke escalatie van het conflict gezien, zei secretaris-generaal Mark Rutte onlangs. Biden vreest dat Rusland in de nabije toekomst mogelijk nog eens duizenden Noord-Koreanen wil inzetten in de oorlog. De Amerikaanse koerswijziging zou Pyongyang moeten afschrikken om meer troepen naar Rusland te sturen.

Grote gevolgen voor Moskou

De opheffing van de Amerikaanse beperking voor het gebruik van westerse raketten tegen doelen in Rusland kan voor Moskou grote gevolgen hebben. Met de geavanceerde wapens kan Oekraïne vanaf eigen bodem aanvallen uitvoeren op Russische troepenconcentraties, munitiedepots, militaire vliegvelden en luchtverdedigingssystemen in Rusland, tot zo’n driehonderd kilometer van de frontlijn. Daarmee wordt de bewegingsvrijheid van de Russische luchtmacht stevig ingeperkt. Oekraïne heeft zelf niet de beschikking over zulke geavanceerde raketten. De Oekraïense luchtmacht mocht de westerse raketten tot nu toe alleen inzetten tegen Russische doelen in bezette Oekraïense gebieden, zoals de Krim en de Donbas.

De Amerikaanse koerswijziging volgt enkele uren na een van de zwaarste Russische luchtaanvallen op Oekraïne sinds de invasie van 2022. Meer dan tweehonderd Russische raketten en drones brachten zondagochtend opnieuw een zware slag toe aan de Oekraïense energievoorziening.

Volgens president Volodymyr Zelensky ging het om een „massale, gecombineerde aanval gericht op alle regio’s van Oekraïne”. Zeker zeven mensen kwamen om het leven, onder meer in Lviv, Odesa en Mykolajiv. De aanval werd uitgevoerd met 120 raketten en 90 drones, aldus Zelensky. Volgens de Oekraïense luchtmacht werden 104 raketten en 42 drones neergehaald, waarbij ook F-16’s een rol speelden. In Polen stegen gevechtsvliegtuigen op om te kunnen ingrijpen voor het geval dat Russische projectielen tot het Poolse luchtruim – en daarmee tot NAVO-grondgebied – zouden doordringen.

In Mykolajiv, in het zuiden van Oekraïne, wordt een dodelijk slachtoffer wegdragen. Een man die tijdens de aanval gewond is geraakt wordt verzorgd.

Foto’s: State Emergency Service of Ukraine/AFP

Grote schade aan stroomnet

De aanvallen richtten „grote schade” aan het elektriciteitsnetwerk aan, zei Maxim Timtsjenko, topman van DTEK, de grootste private energieleverancier van het land. Op veel plaatsen viel de stroom uit. Zondagochtend vroeg werden explosies in tal van steden gehoord, waaronder ook Kyiv, Zaporizja, Ivano-Frankivsk, Dnipro, Kryvy Rih en Vinnytsja. Bij eerdere raketaanvallen in de eerste helft van dit jaar was de Oekraïense energievoorziening al verschillende keren zwaar getroffen.

Nu Oekraïne geavanceerde Amerikaanse en Britse raketten kan inzetten tegen militaire doelen op Russische bodem, is de verwachting dat Oekraïne zich beter zal kunnen verweren tegen de aanhoudende luchtaanvallen. Tot nu toe kon Kyiv alleen Russische raketten en drones uit de lucht halen als die het Oekraïense luchtruim hadden bereikt. Na het opheffen van de Amerikaanse beperkingen kan Oekraïne ook Russische vliegtuigen aanvallen voordat zij raketten afvuren of glijbommen afwerpen.

Ook zal Oekraïne met de inzet van de westerse wapens op Russisch grondgebied beter in staat zijn de Russische oorlogsmachine te verzwakken, zo is de verwachting. Ook zal alleen al de dreiging van Oekraïense aanvallen op Russische bodem ertoe leiden dat Moskou belangrijke wapens en vliegtuigen verder van de grens met Oekraïne moet houden. Daarmee worden de aanvoerlijnen van de Russen naar de frontlinies langer en moeilijker.

Bombarderen voor de winter

Oekraïne zette zich de afgelopen weken al schrap voor een nieuwe serie Russische aanvallen op de energievoorziening. Ook in de herfstmaanden van 2022 en 2023 voerde Rusland zware aanvallen uit, mede bedoeld om de Oekraïense bevolking voor de winter in de kou en in het donker te zetten. Daarmee zou Moskou de wil van de Oekraïners om te blijven vechten willen breken. De afgelopen twee maanden viel Rusland Oekraïne aan met duizenden drones, maar Moskou leek ballistische raketten en kruisraketten ‘te sparen’ voor grootschalige aanvallen als die van zondagochtend.

Schuilen voor de Russische raketaanval in metro van Kyiv. Een onderdeel van een Russische raket wordt in de Oekraïense hoofdstad uit een woonhuis getakeld.

Foto’s: Alina Smutko/Reuters & State Emergency Service of Ukraine/AP

Met de enorme aanval van zondag lijkt de Russische president Poetin een boodschap af te geven aan Oekraïne en zijn overwegend westerse bondgenoten. De Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken, Andri Sybiha, zei dat de Russische aanval het „echte antwoord” is van „oorlogscrimineel Poetin” op „allen die hem recent gebeld en bezocht hebben”. Daarmee leek hij te doelen op de Duitse bondskanselier Olaf Scholz, die afgelopen vrijdag voor het eerst in bijna twee jaar de telefoon oppakte voor een gesprek met Poetin. Zondag zei Scholz volgens persbureau Reuters dat zijn gesprek met Poetin hem vooral duidelijk had gemaakt dat in de houding van Poetin tegenover de oorlog in Oekraïne niets is veranderd.

De zware Russische raketaanvallen relativeren eveneens het voorzichtige optimisme dat door sommige westerse bondgenoten wordt geuit naar aanleiding van de verkiezingsoverwinning van Donald Trump in de Verenigde Staten, begin deze maand. Die zou naar eigen zeggen snel een einde kunnen maken aan de oorlog, die dinsdag zijn duizendste dag ingaat. Volgens The Washington Post waarschuwde Trump Poetin kort na de verkiezingen de oorlog in Oekraïne niet te escaleren – een telefoongesprek dat het Kremlin overigens heeft afgedaan als „pure fictie” omdat het nooit zou hebben plaatsgehad.

‘Poetin wil geen vrede’

Zaterdag zei Zelensky zelf in een interview met de Oekraïense omroep Suspilne dat „Poetin helemaal geen vrede wil”. Dat betekent volgens de Oekraïense president niet dat Poetin niet met leiders wil praten. „Dat haalt hem weg uit zijn politieke isolement dat sinds het begin van de oorlog is opgebouwd. En hij heeft er voordeel bij om te praten, en geen overeenstemming te bereiken.” Volgens Kyiv profiteert Poetin „al twintig jaar lang” van dit soort langdurige gesprekken met westerse leiders.

Wel zei Zelensky dat Oekraïne er alles aan moet doen om de oorlog op een diplomatieke manier te beëindigen. Volgens hem zal de oorlog „sneller eindigen” als Trump eenmaal president is, vanaf 20 januari. Hoe Zelensky dat precies voor zich ziet is niet bekend, maar duidelijk is dat het geen kwaad kan als hij zich positief uitlaat over Trump, gevoelig als die is voor complimenten.

Met de machtswisseling in de Verenigde Staten in aantocht lijkt de oorlog aan de vooravond van de derde winter op een cruciaal punt te zijn aanbeland. Voor de terugkeer van Trump in Washington willen Oekraïne en Rusland er in elk geval voor zorgen dat hun eigen positie zo sterk mogelijk is, zowel diplomatiek als op het slagveld.

Langs het front heeft Moskou dit jaar, vergeleken met 2023, behoorlijke terreinwinst geboekt. Vooral in de industriële Donbas-regio wint Rusland gestaag terrein, al gaat dat ten koste van grote Russische verliezen aan manschappen en materieel. De verwachting is dat Poetin met het oog op de naderende winter en de terugkeer van Trump in het Witte Huis zoveel mogelijk terrein wil veroveren en de schade aan de Oekraïense infrastructuur verder wil vergroten.

Bemiddeling van Qatar

Met de jongste Russische aanvallen op de Oekraïense energie-infrastructuur lijkt ook een einde te zijn gekomen aan voorzichtige eerste gesprekken tussen Kyiv en Moskou over dit onderwerp. Volgens de Financial Times tastten beide landen via bemiddeling van Qatar af of het mogelijk was om te onderhandelen over het beëindigen van wederzijdse aanvallen op de energie-infrastructuur. Oekraïne heeft het afgelopen jaar tientallen aanvallen met drones uitgevoerd op Russische olieraffinaderijen en brandstofopslagplaatsen.