Voor Nederlandse sportliefhebbers was 2024 een jaar vol met hoogtepunten. Van de medailleregen op de Olympische Spelen in Parijs tot en met de tennisfinale voor het Davis Cupteam en wéér een wereldtitel voor Max Verstappen.
Op de velden van het amateurvoetbal was er een ander sportief lichtpuntje: de instructie van de KNVB om met ingang van het nieuwe seizoen paal en perk te stellen aan het belagen van de scheidsrechter.
In navolging van wat de UEFA had ingevoerd op het EK voetbal, is ook in Nederland een al bestaande gedragsregel aangescherpt. Het is alleen aanvoerders toegestaan om over een genomen beslissing met de scheidsrechter „in discussie te gaan”. „Elke teamgenoot”, zo schrijft de KNVB in de herziene richtlijn, „die de scheidsrechter onheus benadert, zich niet respectvol gedraagt of protesteert, ontvangt een gele kaart”.
Deze sanctie zou het respect voor het arbitrale gezag moeten herstellen en de helaas al jaren gebruikelijke scènes op het voetbalveld de kop in moeten drukken: heetgebakerde spelers die na een hen onwelgevallige beslissing – Buitenspel! Hands! Strafschop! – de scheidsrechter belagen, uitfoeteren of zelfs fysiek aanvallen.
Omdat vedetten uit het betaalde voetbal een voorbeeldfunctie hebben voor jeugdspelers en amateurs is de gedachte simpel: als profspelers zich fatsoenlijker gaan gedragen jegens de wedstrijdleiding, zullen voetballers op lager niveau dat gedrag hopelijk kopiëren.
Voor de KNVB kwam het initiatief van de UEFA als geroepen. De voetbalbond rapporteerde in september een toename van het aantal incidenten in het amateurvoetbal in het seizoen 2023-2024: ruim 10 procent meer „zware tuchtzaken” en gestaakte wedstrijden „wegens wanordelijkheden” dan het jaar ervoor.
Daarnaast kampen verenigingen al jaren met een teruglopend aantal vrijwilligers die een wedstrijd willen fluiten. Ouderen stoppen ermee, de aanwas van jongere arbiters stokt. Een zekere mate van masochisme is een amateurfluiter niet vreemd, maar om je standaard elk weekend de huid te laten vol schelden nodigt niet uit om deze hobby te gaan of te blijven beoefenen. Nu een scheids bij agressieve bejegening eerder geel kan trekken, zal het fluiten op amateurniveau aantrekkelijker worden, zo hoopt de KNVB.
Hoewel het te vroeg is de balans op te maken – het seizoen is pas halverwege – is de voetbalbond voorzichtig optimistisch over het effect van de aanscherping. Michael ter Riet, hoofd arbitrage amateurvoetbal bij de KNVB, heeft „een goede indruk”, zei hij deze week in NRC. Hij baseert die indruk op gesprekken met honderden scheidsrechters uit het hele land. Die zijn volgens Van Riet „unaniem positief” over de nieuwe richtlijn. Dat is, al even voorzichtig, goed nieuws.
Voor herstel van het gezag van de scheidsrechter is meer nodig. Profs moeten het goede voorbeeld blijven geven. Helaas komt het nog geregeld voor dat leidende figuren uit het topvoetbal zich in hun boosheid totaal laten gaan. Met als dieptepunt Paul Bosvelt, de technisch manager van Go Ahead Eagles, twee weken geleden. De oud-international plaatste op Facebook een grote middelvinger in reactie op een arbitrale dwaling in het duel met FC Utrecht. Begeleidende tirade: „KNVB en scheidsrechter bende [sic]. Jullie maken het voetbal kapot!!”
Scheidsrechters zullen altijd fouten blijven maken, maar als topvoetballers zich daarop niet kunnen beheersen zijn zíj het juist die het spel verpesten.