Na een klap van een leerling weet docent Rocco Latrecchiana niet of hij ooit nog voor de klas zal staan

Rocco Latrecchiana (48) had zich die 15de oktober, zijn eerste dag als invalleerkracht kunstgeschiedenis op een nieuwe school, anders voorgesteld. Direct in het eerste lesuur op een middelbare school in Abbiategrasso, in het Noord-Italiaanse Lombardije – werd hij door een leerling geslagen en belandde hij in het ziekenhuis.

Zichtbaar aangedaan doet hij zijn verhaal, in het kantoor van zijn advocaat in Busto Arsizio, even buiten Milaan.

„Ik had een jongen gevraagd zijn mobiele telefoon uit te zetten. Maar telkens als ik de klas de rug toekeerde, zette hij zijn mobieltje pesterig weer aan. ” Toen een andere jongen te laat het klaslokaal binnenkwam, spoorde ik hem aan meteen te gaan zitten, waarna de situatie snel ontspoorde. Hij sprong in de bres voor de jongen met het mobieltje. En al snel vielen er harde woorden.”

Toen Latrecchiana de tweede leerling gebood hem te volgen naar het kantoor van de onderdirecteur, vloog de jongen hem onderweg daarheen aan. Latrecchiana viel op de grond, de jongen brak zijn neus. „Ik denk dat hij [de leerling] mij met zijn voeten in het gezicht heeft getrapt.” Latrecchiana werd naar het ziekenhuis gebracht en heeft sindsdien niet meer voor de klas gestaan.

Ik had een jongen gevraagd zijn mobiele telefoon uit te zetten. Maar telkens als ik de klas de rug toekeerde, zette hij zijn mobieltje pesterig weer aan

Hoe het incident precies verliep – Latrecchiana deed aangifte – herinnert hij zich niet in detail. Omdat er ook een gerechtelijk onderzoek loopt, heeft hij het voorval nog niet met de andere leraren besproken. „Wat er precies gebeurde, hoor ik straks vast tijdens het proces.” Een rechtszaak kan nog zeker een jaar op zich laten wachten.

Crisis

Fysiek voelt hij zich weer in orde, mentaal blijft het moeilijk. Hij stroopt zijn hemdsmouw op en toont een arm die volledig blauw is getatoeëerd, zonder tekening. „Ik kan dus wel wat fysieke pijn verdragen. Maar ik pik het niet dat sommige vijftien- en zestienjarigen geen enkel respect meer tonen. Ze beledigen je zonder bang te zijn voor de gevolgen. Gesterkt door de groep lachen ze je uit in je gezicht, terwijl jij je werk probeert te doen.”

Sinds de leerling, een jongen van zestien, hem verwond heeft, rookt hij meer dan normaal, wordt hij ’s nachts vaker wakker, en heeft hij moeite om zich te concentreren tijdens een film of het lezen van een boek, vertelt hij.

Op dezelfde scholengemeenschap, het instituut Alessandrini-Lombardini in Abbiategrasso, werd in mei al een lerares door een leerling, ook een jongen van zestien, neergestoken. Maar agressie op school is in Italië sowieso niet uitzonderlijk. De krant La Repubblica berekende dat gemiddeld om de twee dagen een leraar of directeur op school wordt geslagen. Uit cijfers van de Italiaanse politie blijkt dat tussen januari 2023 en februari 2024 in Italiaanse ziekenhuizen in totaal 133 aangiftes werden gedaan wegens geweld op school. In 70 gevallen waren leerlingen gewelddadig geweest, in de andere ouders. Het gaat alleen om aangiftes van mensen die naar het ziekenhuis moesten, de werkelijke cijfers van agressie op school liggen vermoedelijk veel hoger.

Gemiddeld wordt om de twee dagen een leraar of directeur van een school geslagen, berekende de krant La Repubblica

„Het gebeurt inderdaad geregeld, maar slechts een paar gevallen halen ook de pers”, zegt Massimiliano De Conca, vakbondsleider bij het links georiënteerde lerarensyndicaat FLC in de regio Lombardije. Dat ook ouders soms agressief gedrag vertonen, bleek in november nog, in de provincie Napels. Zo’n dertig ouders vielen toen een lerares aan, op basis van een niet bevestigd gerucht online dat zij seksueel grensoverschrijdend gedrag tegenover leerlingen zou hebben vertoond.

Wat precies de oorzaak is van agressie tegen leerkrachten is koffiedik kijken, maar De Conca vermoedt dat het zijn oorsprong vindt in het bredere onbehagen in de Italiaanse maatschappij. „Er is een sterke sociale crisis in het land. Dat onbehagen veroorzaakt spanningen, die kunnen leiden tot agressie.”

Isolement door pandemie

Advocaat Massimiliano Crespi, die de belaagde leraar Latrecchiana bijstaat, trad eerder al op als raadsman van scholen en leerlingen. Daarnaast zet hij als deskundige in op preventie van bullying, onder meer door elk schooljaar op een middelbare school nabij Milaan een cursus over pestgedrag te geven. „Ik spoor de jongeren aan om dergelijk gedrag meteen te melden, of ze nou slachtoffer of getuige zijn. Daarnaast breng ik hun ook de basiselementen van het jeugdstrafrecht bij, zodat ze beseffen wanneer ze strafbare feiten zouden plegen. Een zware belediging in een openbare chat zetten is bijvoorbeeld smaad, en bijgevolg strafbaar.”

Op basis van zijn ervaring constateert hij een culturele crisis onder jongeren. „Die is voor een deel zeker het resultaat van het scherpe isolement dat de jeugd tijdens de coronapandemie heeft gevoeld.” Omdat Covid-19 vooral in Noord-Italië buitengewoon hard toesloeg, werd in 2020 en 2021 een uiterst rigide lockdown afgekondigd. „Bovendien versterken sociale media vaak de stoerdoenerij onder jongeren, waardoor een zware grap uiteindelijk in een misdrijf kan ontaarden. Iemands jas afpakken op school, en daarbij een bedreiging uiten of geweld gebruiken, wordt door een Italiaanse rechtbank als een overval beschouwd.”

Giuseppe Valditara, de minister van Onderwijs van de rechtse Lega-partij, is een voorstander van zero tolerance tegenover agressie op school. In september is een wet ingevoerd die het mogelijk maakt om middelbare scholieren te laten zakken wegens slecht gedrag. Het cijfer voor goed of slecht gedrag weegt ook mee voor het eindcijfer van de middelbare school, en wie wordt veroordeeld wegens agressie tegen schoolpersoneel moet niet alleen aan de leraar in kwestie een schadevergoeding betalen, maar ook aan de school.

Dat Valditara het gedrag van leerlingen wil laten meetellen bij hun eindresultaat is op zich niet nieuw, zegt vakbondsleider De Conca. „Dat kon vroeger ook. Maar het was steeds aan de scholen om, rekening houdend met alle factoren en volledig autonoom, te besluiten of een leerling om die reden zakt.” De nieuwe wet gaat een stuk verder dan wat vroeger kon. De vakbondsman wijst erop dat het belangrijk is dat scholen autonoom het gedrag van de leerlingen mogen blijven beoordelen, en de beslissing om hen al dan niet te laten zakken straks niet vanuit het ministerie in Rome centraal zou worden opgelegd.

Volgens De Conca, wiens vakbond tegen de centrumlinkse oppositie aanleunt, grijpt de rechtse regering van Giorgia Meloni al snel naar meer repressie als antwoord op maatschappelijke problemen. „In februari 2024 zagen we al hoe de politie een geweldloze pro-Palestina-betoging van scholieren in Florence en Pisa uit elkaar sloeg. Jongeren moeten de kans behouden om op straat te demonstreren, en ook om geweldloos een school of universiteit te bezetten, iets wat velen in Italië ooit hebben gedaan. Maar ook dat wil deze regering verbieden, alsof elke protestactie door jongeren per definitie gewelddadig is.”

‘Sociaal nuttig’ vrijwilligerswerk

Met strengere straffen en meer repressie los je de conflicten in een maatschappij niet op, zegt hij, „wel door meer te investeren in scholen, waardoor extra onderwijzend personeel kan worden geworven, er meer bibliotheken kunnen komen en het sociale systeem rond scholen wordt versterkt. Maar de afgelopen jaren is alleen maar op onderwijs bespaard.”

Leraar Latrecchiana, wiens neus gebroken werd, juicht juist toe dat de Italiaanse overheid strengere straffen invoert. „De minister van Onderwijs probeert tenminste iets.” Advocaat Massimiliano Crespi knikt instemmend. „Maar straffen werken wel beter als ze heropvoedend zijn bedoeld.” Zo ziet de onderwijsminister het mogelijk ook, want wie langer dan twee dagen wordt geschorst, kan ‘sociaal nuttig’ vrijwilligerswerk krijgen opgelegd.

Straffen werkt beter als het heropvoedend bedoeld is

De ouders van de jongen die zijn neus brak, stuurden Latrecchiana een mail met welgemeende excuses. „Dat waardeer ik”, zegt Latrecchiana. „Ik tob over het lot van die tiener, een kind nog, die door zijn actie en het proces dat straks volgt, misschien wel voor het leven is getekend.”

Latrecchiana werkte als architect, voordat hij in 2017 overstapte naar het onderwijs. Hij vond het altijd leuk om als invalleerkracht van school en omgeving te veranderen, en heeft de afgelopen jaren op zes scholen gewerkt. „Maar na dit incident twijfel ik of ik ooit nog voor een klas ga staan.”