Eigenlijk was de naam ‘shoegaze’ een pesterijtje: deze bands keken tijdens het optreden niet naar hun publiek, maar naar ‘hun puntschoen’, of eigenlijk naar hun vele effectpedalen voor zich op de grond. Shoegaze is luid en overweldigend maar nergens scherp of schreeuwerig; eerder introvert. Harde, noisy gitaren en gelaagde zang worden verweven tot een dikke, warme deken van geluid.
De naam werd verzonnen door de Britse muziekpers. Die is immer wispelturig: zo snel als de bands in de vroege jaren negentig werden opgehemeld, werden ze ook weer afgefakkeld. „I would rather drown choking in a bath full of porridge than ever listen to it again”, schreef Engels muziekblad Melody Maker in 1993 over het tweede album Souvlaki van Slowdive, een van de toonaangevende bands van het genre. Desondanks beleeft shoegaze op dit moment z’n zoveelste revival.
Waar komt het vandaan?
In de late jaren tachtig liet een aantal bands, voornamelijk uit het Verenigd Koninkrijk, zich inspireren door de distortion van post-punk, de trippy sound van sixties’ psychedelica en de dromerige melodieën van dreampop. De scene in Londen was klein maar hecht: bands kwamen bij elkaars shows kijken, leden vielen bij andere bands in als er iemand ziek was. Die onderlinge connecties waren voer voor de roddelpagina’s in de muziekbladen. In Melody Maker werden de Londense shoegazers schamper „The Scene That Celebrates Itself” genoemd.
Waar begin ik met luisteren?
The Jesus and Mary Chain en Cocteau Twins zijn bekende voorouders van shoegaze. Souvlaki van Slowdive staat inmiddels bekend als een hoogtepunt in het genre. Bands als Ride, Lush, Moose, Chapterhouse en Curve behoren tot de grote namen. Maar de gouden standaard voor shoegaze is het album Loveless (1991) van de Iers-Engelse band My Bloody Valentine.
Dat album was geen makkelijke bevalling: de opnames duurden tweeënhalf jaar, waarbij zo’n 45 engineers kwamen kijken. Toen Loveless eindelijk uitkwam, was de pers unaniem lovend over hoe emotioneel, meeslepend en innovatief het album was. Het moest de doorbraak worden van My Bloody Valentine, maar platenlabel Creation Records wilde niet met de band verder: frontman Kevin Shields was te moeilijk om mee samen te werken.
Na Loveless begon het tij voor shoegaze te keren. Rockliefhebbers kregen meer trek in de coole bravado van Britpopbands als Oasis en Blur en de ongeremde urgentie van Amerikaanse grunge. De ingetogen shoegazers werden in de muziekbladen neergezet als middle class rijkeluiskindjes en navelstaarders. In de tweede helft van de jaren negentig gingen zowat alle belangrijke Britse shoegazebands uit elkaar.
Hoe zit het nu?
Het contrast met shoegaze anno 2024 is groot. Slowdive werd deze zomer warm onthaald, in recensies werd het optreden op het Best Kept Secret festival een hoogtepunt genoemd. Het nieuws dat My Bloody Valentine in 2025 een eenmalig concert zal spelen – hun eerste in zeven jaar – wordt met gejuich ontvangen.
Ook nieuwe acts doen het goed: Wisp, artiestennaam van de twintigjarige Natalie R. Lu, scoorde in 2023 met haar debuutsingle ‘Your Face’ een flinke hit op TikTok. Op die app blaast Gen Z het genre nieuw leven in: onder de hashtag #shoegaze zijn meer dan 300.000 video’s te vinden. Volgens muziekplatform Stereogum vertegenwoordigen Gen Z’ers zo’n 60 procent van het luisterpubliek van de populairste shoegazebands op Spotify.
En dit is niet de eerste revival van het genre. In de jaren nul was er al ‘nu-gaze’, nog eens tien jaar later verscheen een nieuwe lichting shoegazebands als DIIV en Whirr. Het genre weet toch telkens nieuwe fans te bereiken, die maar al te graag kopje onder gaan in het warme shoegaze-bad.