Onderhandelingen wereldwijd plasticakkoord (vooralsnog) mislukt

Wordt het dweilen met de kraan open? Of beter gezegd: wordt het dweilen, terwijl de kraan steeds harder open wordt gedraaid?

Dat was de kern waar het afgelopen week om draaide, tijdens de vijfde en (zo was de bedoeling) laatste onderhandelingssessie over een plasticverdrag waar bijna tweehonderd landen aan meededen. Onder de leiding van de Verenigde Naties werd in Zuid-Korea geprobeerd een einde te maken aan de aanzwellende stroom plasticvervuiling.

Na een aanloop van twee jaar werd zondag duidelijk dat er geen akkoord komt, omdat er de overeenstemming ontbrak om de productie van plastic te beteugelen. Volgens voorzitter Luis Vayas Valdivieso uit Ecuador is er meer tijd nodig, en is er „algemene instemming” om de onderhandelingen op een later moment te hervatten. Volgens persbureau AP zal vermoedelijk volgend jaar een nieuwe onderhandelingsronde worden gepland.

Vooraf was het grootste knelpunt al bekend. Meer dan honderd landen (waaronder veel Europese landen) willen dat er een verdrag komt dat de productie van plastic wereldwijd moet gaan beperken. „Als er niets wordt gedaan, zal de productie van plastics naar verwachting exponentieel toenemen. Het zou nationale afvalbeheer- en recyclingsprogramma’s kunnen overweldigen”, aldus de EU en andere landen voorafgaand aan de top in een verklaring.

Maar er zijn ook landen, voornamelijk olieproducenten zoals Saudi-Arabië, die een deal wilden beperken tot vooral recycling en het opruimen van plastic afval. Frankrijk beschuldigde zondag een handvol (vooral olieproducerende) landen ervan de onderhandelingen te dwarsbomen.

Microplastics in de lucht

De zorgen over de gevolgen van plastic nemen snel toe. Zoals om de schadelijke effecten die wetenschappers al hebben gevonden van microplastics in de lucht, versgevallen sneeuw en in organen zoals de placenta. „We must end plastic pollution before plastic pollution ends us”, aldus Kim Wan-sup, minister van Milieu uit Zuid-Korea, bij aanvang van de onderhandelingen.

De productie van virgin plastic (vanuit olie of gas) neemt snel toe. Het tempo waarmee in China de afgelopen jaren nieuwe fabriekskolossen voor plastic zijn neergezet is adembenemend geweest. Volgens het Internationaal Energie Agentschap gebruikt de petrochemische sector in China inmiddels meer olie dan heel Japan.

Ook oliebedrijven zien dat. Plastic is volgens prognoses in de nabije toekomst de grootste groeimotor van de vraag naar olie. Saudi Aramco, het grootste oliebedrijf ter wereld, kocht zich voor miljarden in bij verschillende Chinese plasticgiganten. Tekenend is ook dat oliebedrijf Adnoc uit de Verenigde Arabische Emiraten op het punt staat voor ongeveer 15 miljard euro het Duitse chemiebedrijf Covestro (dat kunststoffen maakt) over te nemen.

Recycling blijkt in de praktijk slechts een doekje voor het bloeden: wereldwijd wordt ongeveer 9 procent van het plastic gerecycled. Meer dan de helft belandt op de vuilstort. In Europa loopt de plastic recycling terug, en dit jaar gingen alleen in Nederland al vijf plastic recyclers failliet. Andere bedrijven moeten machines stilzetten om niet failliet te gaan. De reden voor de slechte marktomstandigheden: goedkope plastics die uit Azië en de VS via grote containerschepen naar Europa komen.

Ook bij deze top was het tekenend dat er meer lobbyisten van de chemische en olieindustrie aanwezig waren dan vertegenwoordigers van alle Europese lidstaten bij elkaar opgeteld.