Eerst kwamen de tanks terug in Europa. Amerikaanse tanks, ooit onmisbaar voor de verdediging, waren bij gebrek aan dreiging gerepatrieerd. Na de Russische inname van de Krim werden ze weer naar Europa verscheept – het begin van een lange achterwaartse ontwikkeling.
Op de tank volgden, na de grootschalige inval van Rusland in Oekraïne in 2022, de terugkeer van hoge defensie-uitgaven, een herwaardering van de wapenindustrie en gesprekken over maatschappelijk weerbaarheid die doen denken aan de BB, de organisatie voor civiele bescherming die in 1986 werd opgedoekt. Allemaal met dank aan Vladimir Poetin.
Na zo veel treurige comebacks was stationering van Amerikaanse raketten in Europa natuurlijk niet meer nodig om je ervan te doordringen dat de tijden ten slechte zijn veranderd. Toch bleef ik op de NAVO-top in Washington hangen aan die aankondiging. Ze heeft symboolwaarde. In de jaren tachtig liepen honderdduizenden te hoop tegen de plaatsing van raketten in Europa. Toen die raketten later per verdrag werden verboden, was dat een overwinning van de rede en sterkte dit het geloof dat internationaal overleg tot vooruitgang leidt.
Hoe zat dat? Vanaf midden jaren zeventig stationeerde de Sovjet-Unie middellange-afstandsraketten, de SS-20, die met kernkoppen het hart van West-Europa konden raken. De NAVO wilde dat beantwoorden met de stationering van eigen raketten, de Tomahawk-kruisraket en de Pershing II. Een brede vredesbeweging – de extinction rebellion van begin jaren tachtig – liep in Nederland en Duitsland tegen die absurde wapenwedloop te hoop.
Destijds ging de stationering gepaard met een uitnodiging aan de Sovjet-Unie om te onderhandelen, het NAVO-dubbelbesluit. In 1987 kwamen Moskou en Washington een verbod op dit type raketten overeen in het INF-verdrag. Duizenden raketten werden vernietigd. Nederland had 48 kruisraketten moeten onderbrengen, maar dat hoefde niet meer.
Het INF-verdrag sneuvelde toen Rusland in de jaren tien raketten plaatste die onder het verdrag verboden waren. President Trump, gesteund door de NAVO, stapte in 2019 uit de overeenkomst.
Vanaf 2026 worden weer Amerikaanse raketten naar Duitsland gebracht. Het gaat weer om de Tomahawk en om de SM-6, een luchtafweerraket waarmee Amerikaanse marineschepen zijn uitgerust. Daarnaast moeten ook hypersone raketten ingezet worden, raketten die tig keer sneller zijn dan het geluid. De nieuwe raketten hebben een bereik van meer dan 2.750 kilometer. Van Berlijn naar Moskou is het ongeveer 1.600 kilometer.
Een opvallende zet in een nieuwe wapenwedloop in Europa dus. „We weten dat er een ongelooflijke bewapening plaatsvindt in Rusland met wapens die Europees grondgebied bedreigen”, zei kanselier Olaf Scholz. Duitsland maakt zich vooral zorgen om raketten die Moskou al in de exclave Kaliningrad heeft geplaatst.
Amerikaanse stationering moet Europa de tijd geven om zelf lange-afstandsraketten te ontwikkelen. Duitsland, Frankrijk, Italië en Polen ondertekenden daar op de NAVO-top een intentie-verklaring voor.
Wat veertig jaar geleden leidde tot demonstraties, gaat nu geruisloos voorbij. De demonstranten van toen accepteerden eenvoudigweg niet meer dat de dreiging die uitging van de Sovjet-Unie zó groot was dat je daarvoor een gevaarlijke wapenwedloop op de koop toe moest nemen.
De angst werd toen ingegeven door de nucleaire dreiging, maar de raketten kunnen ook conventionele ladingen dragen. Het lijkt nu volstrekt logisch dat Europa zich tegen Rusland verdedigt en daar een wapenwedloop voor accepteert. Het slechte nieuws is dus niet de terugkeer van de raket, maar de reden dat er vrijwel niemand tegen in verzet komt. De wapenwedloop geldt, met dank aan Poetin, nu als een noodzakelijk kwaad. In de jaren tachtig liep de toenmalige vicevoorzitter van de Jonge Socialisten in Duitsland voorop in de demonstraties. Nu maakt Olaf Scholz zich als kanselier sterk om met raketten een lacune in de Europese afschrikking op te vullen.