Kan ‘u ‘ zeggen beledigend zijn?

Ik ben 63. Mij met ‘u’ aanspreken getuigt van een goede opvoeding. Toch maakte ik onlangs een situatie mee waarin ik die aanspreekvorm ervoer als bijna pijnlijk. Ik zit op yoga met een groep vrouwen in de leeftijd van 40 tot 70. Voorafgaand aan de les spraken we over de plek waar we wonen. Een van de jongere vrouwen, ik schat tussen de 45 en 50 jaar, we yogaën al jaren samen, draaide zich naar mij en vroeg: „En waar woont u?” Ik stamelde: „Je hoeft tegen mij geen ‘u’ te zeggen, hoor!” Ik was geschokt. Opeens realiseerde ik me hoe oud ik ben, of liever gezegd, lijk voor haar, en dat was pijnlijk. Kun je dus stellen dat er situaties zijn waarin ‘u’ zeggen beledigend kan zijn?

(Naam bekend bij de redactie)

Er op je 63ste pas achter komen dat je oud bent lijkt me, met permissie, aan de late kant. Was de minder strakke kaaklijn u niet opgevallen? Nog geen leesbril aangeschaft bij de Hema? Werd u ècht nooit eerder met ‘u’ aangesproken?

Situaties waarin ‘u’ zeggen als beledigend wordt ervaren kan ik me niet voorstellen, en hebben volgens mij ook niets met leeftijd te maken. Tutoyeren of vousvoyeren is een kwestie van plaats, van toon, van tijd en van humeur. Als een serveerster aan mijn vriendin en mij na een lunch aan ons vraagt ‘willen jullie koffie?’, steigeren we in stilte van verontwaardiging, maar als de man van mijn Amsterdamse garage me aanspreekt met ‘meid!’ vind ik dat wel een soort van gezellig.

God, ook oud, wordt in Duitsland met ’du’ aangesproken. Maar ik zou, als ik u was, Frankrijk vermijden: ‘Voulez vous coucher avec moi?’

Merel Laseur (86)

Wat zou het heerlijk zijn in een land te wonen zonder onderscheid tussen ‘u’ en ‘jij’. Een land waar je je niet hoeft te ergeren aan het amicale ge-jij door banken en instanties. Het zou ook makkelijker zijn voor de vrouw die niet onbeleefd wilde zijn, en zo iemand blijkt te hebben beledigd. In een informele setting als een yogaklas hoef je niet te vousvoyeren. Maar je kunt je ook afvragen: waarom was je (ja, dan tutoyeer ik ook!) geschokt? Is ouder worden zo vervelend? ‘U’ zeggen kan een manier zijn om een ouder iemand op z’n plek te zetten. Een vraag als ‘waar woont u’ lijkt zo niet bedoeld. Jullie yogaën al jaren samen. Kennelijk had je weinig behoefte aan contact met deze jongere vrouw. Dat is je goed recht. Maar jouw gereserveerdheid nodigde misschien onbewust uit tot vousvoyeren. De ander moet zich vrij voelen om ‘jij’ te zeggen. Dat heeft met meer dan alleen leeftijd te maken.

Martine Kamsma (47)

Als ik een euro kreeg voor elke keer dat een (voor mij) oudere tegen mij zei: ‘Je hoeft tegen mij geen ‘u’ te zeggen’… Ik snap de gevoeligheid met leeftijd (de anti-aging crèmes zijn volgens mij niet aan te slepen), en nu de gemiddelde levensverwachting in Nederland boven de 80 ligt, zal ons begrip van wat oud is ook wel verschuiven. Maar voor de millennial is het alleen maar verwarrend. De beleefdheidsvorm is er in het algemeen ingeramd; ‘u’ zeggen getuigt niet alleen van opvoeding maar ook van een correctie van een tijdgeest. De leraar economie bij zijn voornaam noemen was toch wel iets uit een ver verleden, respect voor ouderen is weer in. Zelfs wanneer toestemming gegeven wordt om ‘je’ te zeggen, blijft dat onwennig. Dat hoeft allerminst te betekenen dat de gesprekspartner oud overkomt. Je kunt namelijk maar beter voorzichtig zijn met tutoyeren. Of moet dat ‘u’ zijn?

Lotfi El Hamidi (35)

Illustratie Lotte Dijkstra.