Eindelijk worden deze Marokkaanse kinderen geopereerd aan hun hart

In de vroege ochtend worden de zes maanden oude Daoud el Masbahi en zijn ouders door een ambulance vanuit Tetouan in het noorden van Marokko naar het ziekenhuis in Casablanca gebracht. De baby heeft een hartoperatie nodig, die een Nederlands medisch team zal uitvoeren. Daoud heeft het enorm benauwd en alle hoop is gevestigd op de operatie. Maar het is te laat, de artsen kunnen niets meer voor hem doen. Ze vertellen de ouders dat Daoud niet heel lang meer zal leven.

Vanaf het eerste contact met de patiëntjes en hun ouders tot en met de operaties legde fotograaf Mona van den Berg het werk van dit team vast. Zij werken voor de Qalb Foundation, een Nederlandse stichting die gratis hartoperaties uitvoert in Marokko. „Ik was aanwezig bij de gesprekken waar de ouders het slechte nieuws kregen. Ik kon mijn tranen niet bedwingen.” Ze was al ruim voor de operaties naar Marokko gereisd om een band op te bouwen met een aantal gezinnen. Ondanks een taalbarrière kwam ze met Google Translate een heel eind, zegt ze. „Het contact was gelijk heel warm. Ik voelde me onderdeel van het gezin.”

Elke dag had Mohamed ed Dauouy (18) last van pijn op zijn borst, hij heeft astma. Zijn moeder kon een operatie niet betalen. Nu wordt hij alsnog geopereerd door het team van Najib Ben Ayad.

Najib Ben Ayad (36) is klinisch perfusionist (verantwoordelijk voor de bloedsomloop van patiënten tijdens bijvoorbeeld hartoperaties) en oprichter en voorzitter van Qalb Foundation. Van hem had Mona van den Berg over de medische reis gehoord, die eind november plaatsvond. „Hij vertelde dat er weinig kinderhartchirurgen zijn in Marokko, waardoor er onnodig kinderen sterven.” Marokko heeft drie gespecialiseerde kinderhartchirurgen op een bevolking van 35 miljoen inwoners. Van den Berg kreeg toestemming om mee te gaan voor een fotoreportage. „Ik vind het ook heel mooi dat Najib en de mensen uit zijn organisatie een Marokkaanse én medische achtergrond hebben.”

Najib Ben Ayad werkt in verschillende ziekenhuizen in Nederland. In 2023 richtte hij met collega’s Sulayman el Mathari, Nabil Saouti en met vriend Mohamed Karim de Qalb (‘hart’) Foundation op. „Het idee om iets te doen voor mensen in nood in Marokko, vooral kinderen, was altijd een droom”, zegt Ben Ayad, wiens wortels in Marokko liggen. De stichting doet gratis hartoperaties bij mensen die geen toegang hebben tot zorg, traint lokaal personeel en probeert met voorlichting en medicijnen hart- en vaatziekten te verminderen. Het medisch personeel doet de operaties onbetaald, de overige uitgaven worden gedekt door donaties en de gezondheidsstichting van de Marokkaanse koning.

Voor baby Daoud komt een operatie te laat, die had direct na zijn geboorte moeten plaatsvinden. Hij heeft niet lang meer te leven.

„We kiezen de patiënten zorgvuldig uit, vooral kinderen wier ouders geen verzekering hebben en niet in staat zijn om een operatie te betalen”, zegt Najib Ben Ayad. Een hartoperatie in Marokko kost al snel tussen de 12.000 en 15.000 euro. De nieuwe verplichte verzekering zou de kosten voor medische behandelingen in principe moeten dekken, maar veel Marokkanen hebben deze verzekering niet; de kosten zijn te hoog, de bureaucratie is te ingewikkeld, of het overheidskantoor is ver weg. „Daarom hebben we besloten om deze kinderen te helpen, die vaak in een noodsituatie verkeren.” In Marokko is hartchirurgie nog niet zo goed ontwikkeld als in Nederland – koning Mohamed VI liet zijn hartoperatie in 2018 liever in Parijs uitvoeren.

Ben Ayad en een team van 21 zorgprofessionals hebben onder leiding van kinderhartchirurgen Pieter van der Woestijen en Peter de Jong van het Erasmus MC vijf kinderen kunnen opereren. Mona van den Berg legde het vast. „Het was bijzonder om boven iemands hart te hangen met je camera.” Daarnaast heeft cardioloog Laurens Koopman 26 kinderen op de polikliniek gezien en geselecteerd voor de volgende operatieronde in Tanger en Casablanca, die gepland staat voor 2025.

Ben Ayad: „We hebben diagnostische onderzoeken uitgevoerd en slecht nieuws moeten geven. Het was verschrikkelijk om jonge baby’s met een te hoge bloeddruk in de longen naar huis te moeten sturen. Ze hadden al veel eerder geopereerd moeten worden, maar door gebrek aan financiële middelen en goede zorg is het vaak al te laat.” De kinderen zullen binnen een paar weken tot maanden overlijden.

Romaissa Benkacem heeft een geboren hartafwijking. Van Najib Ben Ayad hoort ze dat ze een zware operatie moet ondergaan.

Het team kwam soms voor moeilijke keuzes te staan. Zo zagen ze bij een kindje het Eisenmenger syndroom, vertelt Ben Ayad. Dat is een aandoening die in Nederland vaak alleen uit boeken bekend is. Het syndroom ontstaat door een aangeboren hartafwijking die leidt tot te veel bloedstroom naar de longen, waardoor de bloeddruk te hoog wordt. Daardoor kan uiteindelijk zuurstofarm bloed in de rest van het lichaam terechtkomen, wat levensgevaarlijk is. Ben Ayad: „Het was confronterend om dit te zien, ook voor de cardiologen met tientallen jaren ervaring. Ze hadden zoiets nog niet eerder meegemaakt.”

Het viel Mona van den Berg op dat er een groot verschil is in communicatie in Marokko en Nederland. „Witte Nederlanders zijn heel direct. Mensen in Marokko leven met hoop. Dat is hun houvast.” Ben Ayad: „We proberen altijd hoop te geven, door hen te laten weten dat hun situatie in de handen van Allah ligt. Het is een andere ervaring dan je dagelijkse werk in Nederland, waar je toch een zekere afstand hebt tot je patiënten. Het is onmogelijk om je hier niet betrokken te voelen, zeker als je kinderen ziet die lijken op je eigen broertjes, zusjes, neefjes of nichtjes. Het was intens en soms brak ik.”

Mona van den Berg heeft nog steeds contact met de ouders van Daoud el Masbahi. Het gezin heeft onlangs te horen gekregen dat hij nog maximaal een jaar zal leven.