Tussen hoop en vrees: wat betekent Trumps overwinning voor de rest van de wereld?

Europa

NAVO en EUTrump is geen vriend van de EU en ook niet van de NAVO

Voor de Atlantische verhoudingen breekt een nieuw tijdperk aan. Bijna tachtig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog wordt de samenwerking tussen Europa en de Verenigde Staten herijkt. Donald Trump heeft in zijn eerste termijn bewezen dat hij noch een vriend is van de EU, noch een pleitbezorger van de NAVO. Afgaande op zijn verkiezingscampagne is hij niet van mening veranderd. Duidelijk is ook dat hij veel beter voorbereid aan de start zal komen dan de vorige keer, toen hij min of meer door zijn eigen overwinning werd verrast. In Europa is veel geschreven en eindeloos gepraat over een grotere geopolitieke zelfstandigheid. Nu moet het daar echt van komen.

Waren Amerikaanse presidenten voorheen voorstanders van Europese integratie, als vehikel om Europa welvarender en sterker te maken, Trump ziet de EU als belangrijke concurrent. Hij heeft gedreigd met tariefmuren van 10 of 20 procent. Voor producten uit China wil hij tariefmuren tot wel 60 procent invoeren. Brussel heeft sinds afgelopen zomer gewerkt aan een antwoord. Eerst wil de EU Trump een handelsakkoord aanbieden. Als dat niet helpt, zal Europa antwoorden met nieuwe tarieven, onder andere op producten die van belang zijn voor de swing states. Daarmee kan Brussel de Republikeinen dwarszitten in de tussentijdse verkiezingen van 2026.

Voor de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO, Mark Rutte, breekt een moeilijke periode aan. Trump ziet het belang van multilateraal overleg niet in. Hij doet liever zaken met buitenlandse partners op bilaterale basis. Hij heeft bovendien een uitgesproken hekel aan Europese landen die niet genoeg doen aan hun eigen defensie. Er zal dus binnen de NAVO hoe dan ook een harde discussie ontstaan over de Europese bijdrage aan de Europese verdediging. Dat is een onaangenaam debat, omdat Europa voor zijn verdediging afhankelijk is van de VS.

Trump heeft een uitgesproken hekel aan Europese landen die niet genoeg doen aan hun eigen defensie

Trumps ultieme dreigement in die debatten is dat hij uit de NAVO stapt. Dat is niet zo eenvoudig. Formeel heeft hij daarvoor de steun van het Congres nodig. Bovendien is de VS mét de NAVO machtiger in de mondiale concurrentie dan zonder. En: waarom zou je een jou welgezinde club de rug toekeren waarvan je ook nog eens de baas bent?

Het risico dat Trump uit de NAVO stapt is niet volledig uit te sluiten, maar niet heel groot. Het ligt meer voor de hand dat hij de NAVO verzwakt, bijvoorbeeld door twijfel te zaaien over de vraag of hij Europese landen in het geval van een confrontatie met Rusland terzijde zal staan.

Trump is ook, zegt hij, een tegenstander van vergaande steun voor Kyiv. Hij heeft gepocht dat hij de oorlog in onderhandelingen tussen de presidenten Zelensky en Poetin in 24 uur zal beëindigen. Dat zal vermoedelijk niet lukken, maar hij kan wel de druk op Kyiv opvoeren om concessies te doen. In de NAVO leeft de vrees dat hij buiten de bondgenoten om afspraken wil maken met Moskou.

Politici van nationalistisch-rechts in Europa hebben de komst van een nieuw tijdperk met vreugde begroet. De Hongaarse premier Viktor Orbán beloofde al weken geleden dat hij op een Europese top deze vrijdag de champagne zou ontkurken bij een comeback van Trump.

In Berlijn kwamen supporters van de Amerikaanse Democratische partij bijeen op verkiezingsavond. Ze behielpen zich met kartonnen uitsnedes van presidentskandidaat Kamala Harris en haar vicepresidentskandidaat Tim Walz.

DuitslandDuitsland zal weer zelf de koers moeten bepalen

Voor de Duitse kanselier Olaf Scholz (SPD) is de Amerikaanse president Joe Biden naast een belangrijke partner ook een vriend. In de drie jaar dat Scholz kanselier is, richtte hij zich meer op de VS dan op zijn Europese partners.

De verkiezing van Trump zou de meest directe gevolgen kunnen hebben voor de Duitse Oekraïne-politiek. Alle beslissingen over wapenleveranties aan Oekraïne stemde Scholz af met Biden, en Duitsland leverde meestal pas een nieuw soort materieel als de VS voorgingen. Critici van Scholz verwijten hem dan ook een gebrek aan initiatief. Als de VS onder leiding van Trump besluiten snelle vredesonderhandelingen met Rusland te initiëren en wapenleveranties stop te zetten, is het goed mogelijk dat onder Scholz ook de Duitse wapenleveranties opdrogen. Scholz, en veel Duitse burgers met hem, is te bevreesd om door Rusland als de belangrijkste bondgenoot van Oekraïne te worden gezien.

Als de VS besluiten wapenleveranties aan Oekraïne stop te zetten, is het goed mogelijk dat ook de Duitse wapenleveranties opdrogen

Tegelijkertijd hangt Scholz’ politieke toekomst deze dagen aan een zijden draadje. Zijn meest waarschijnlijke opvolger als kanselier is CDU-voorzitter Friedrich Merz. Merz en zijn partij staan voor een offensievere koers wat betreft Oekraïne. Zo zei Merz al bereid te zijn onder bepaalde omstandigheden de gewilde langeafstandkruisraket Taurus aan Oekraïne te leveren. Coalitiepartners in de huidige regering delen die houding: Groenen-politicus Anton Hofreiter zei woensdagochtend in een podcast van Politico dat „het niet zo kan zijn dat Europa voor de Europese veiligheid altijd eerst naar de VS kijkt.”

Duitsland staat in Europa enigszins alleen wat betreft de opstelling tegenover China. Omdat een groot deel van de Duitse export afhangt van de Chinese markt, stemde Duitsland vorige maand in Brussel tegen de importheffingen op Chinese elektrische auto’s, uit angst voor repercussies uit Beijing. Trump, zo lijkt het althans, staat juist voor een verscherping van de handelsoorlog met China, waardoor Duitsland er ook op dat punt eenzamer voor zal staan dan voorheen.

Donald Trump, afgebeeld als Darth Vader uit Star Wars door kunstenaar Big Ben street Art op een straathoek in Lyon.

FrankrijkGeloof heeft Macron al lang niet meer in Trump, maar hij heeft hem wel nodig

„We doen het met de president die de Amerikanen ons geven”, zei de Franse minister van Buitenlandse Zaken Jean-Noël Barrot op de verkiezingsdag. Iets anders kon hij natuurlijk niet zeggen, al is het geen geheim dat de Franse regering hoopte op een overwinning van Kamala Harris.

Zelfs Marine Le Pen, de leider van de radicaal-rechtse Rassemblement National (RN), sprak zich in de laatste maanden niet voor Trump uit. In 2017 ging ze vlak voor de inauguratie nog langs bij de Trump Tower in New York, in de hoop ontvangen te worden – wat overigens niet gebeurde – en ze ontving toenmalig Trump-adviseur Steve Bannon bij een RN-congres. Inhoudelijk is Le Pen het op terreinen als immigratie, handel en klimaat met Trump eens.

De verwachting is dat de nieuwe overwinning van Trump het vertrouwen van de partij van Le Pen in éigen succes bij de Franse presidentsverkiezingen in 2027 zal doen toenemen. Als de Amerikaanse democratie een radicaal-rechts staatshoofd kan hebben, dan wennen de Fransen vast aan dat idee, is de gedachte.

Aanvankelijk probeerde de liberale Macron Trump te paaien met sjieke etentjes

President Emmanuel Macron was er woensdagochtend als de kippen bij om Trump te feliciteren. „Klaar om samen te werken, zoals we dat vier jaar gedaan hebben”, meldde hij op X. Kleine kanttekening: „Met uw overtuigingen en met de mijne.” Aanvankelijk probeerde de liberale Macron Trump in 2017 te paaien met sjieke etentjes, onder andere op de Eiffeltoren, en een ereplek bij de parade op de Franse nationale feestdag. Maar de liefde bekoelde snel toen Trump ondanks Macrons druk toch uit het klimaatakkoord van Parijs stapte en eenzijdig de afspraken over kernwapens met Iran opzegde.

Sindsdien bepleit Macron ‘Europese soevereiniteit’: Europa moet strategisch en economisch op eigen benen leren staan en dus minder afhankelijk worden van de VS. De terugkeer van Trump in het Witte Huis zal voor de Franse president het bewijs van die stelling zijn. Voor Macron is de komende tijd vooral de steun aan Oekraïne van belang. Hij wil met Trump werken „voor meer vrede en welvaart”.

Verenigd KoninkrijkVoor Trump is de ‘speciale relatie’ met het VK niet zo vanzelfsprekend

De regering van premier Keir Starmer (Labour) deed er de afgelopen maanden veel aan om de diplomatieke banden met kamp-Trump aan te halen, aangezien Labour van oudsher juist aan de Democraten is verbonden. Starmer was een van de eerste internationale regeringsleiders die Trump belde nadat hij in juli was beschoten op een campagnebijeenkomst. Later hadden ze een gezamenlijk diner in de Trump Tower in New York. Daar had volgens nieuwszender Sky de Britse minister van Buitenlandse Zaken David Lammy zelfs van Trump persóónlijk een tweede portie eten aangeboden gekregen tijdens het diner, wat hij zou hebben opgevat als teken van goedkeuring.

Er viel ook nogal wat goed te maken. David Lammy had Trump een paar jaar geleden een „met neonazi’s sympathiserende sociopaat” genoemd. Dat halen de Britse media nu steeds als voorbeeld aan, om aan te tonen hoe lastig het voor Lammy zal zijn om met Trump te werken. En al was Trump na dat etentje complimenteus over premier Starmer, een paar weken later beschuldigde hij Labour van ongeoorloofde bemoeienis met de Amerikaanse campagne, omdat een Labour-bestuurslid onderdak aan vrijwilligers had aangeboden. Al decennia helpen Britse Labour-leden de Democraten flyeren en waarschijnlijk verliep dit volgens de regels, maar Trump diende een klacht in.

De Britse minister van Buitenlandse Zaken had van Trump zelfs een tweede keer eten mogen opscheppen

Voor Trump is de historische ‘speciale relatie’ met het Verenigd Koninkrijk, die premier Starmer woensdag in zijn felicitaties meteen aanhaalde, zo vanzelfsprekend niet. Tijdens Trumps eerste regeerperiode was het VK in de ban van de Brexit en daarin werkte Trump toenmalig premier Theresa May ronduit tegen. Trump vond die uittreding op zich een goed idee, maar als May met de EU afspraken wilde over handel, kon ze een akkoord met de VS wel vergeten, zei hij. America first.

De importtarieven die Trump wil invoeren, kunnen voor het VK heel vervelend uitpakken: de VS zijn, na de Europese Unie als geheel, de grootste handelspartner van de Britten. Maar na de Brexit is het van een handelsakkoord tussen het VK en de VS nog niet gekomen. Onder Trump lijkt dat de komende jaren nog onhaalbaarder.

ItaliëMeloni hoopt haar macht binnen Europa nog te verstevigen

Als één West-Europese regeringsleider popelt om een gepriviligeerde relatie te ontwikkelen met de verkozen Donald Trump, dan moet het Giorgia Meloni zijn. Geruime tijd voor ze premier van Italië werd, knoopte Meloni al nauwe banden aan met de wereld van Trump. Ze nodigde in 2018 zijn adviseur Steve Bannon uit op een belangrijk partij-evenement in Rome en heeft sterke banden met techgigant en Trump-aanhanger Elon Musk.

Meloni, die heel wat ideologische raakvlakken heeft met Trump, rekent erop dat ze via een uitstekende werkrelatie met de nieuwe Amerikaanse president haar eigen politieke macht binnen Europa versterkt. Al waarschuwt Stefano Stefanini, voormalig Italiaans ambassadeur bij de NAVO, in de Financial Times ook dat Trump de Europese lidstaten onderling tegen elkaar zal uitspelen. Voor Meloni, die graag op twee paarden wedt, wacht dan misschien een moeilijke balanceeroefening tussen Washington en Brussel, denkt hij.

Oost-EuropaOrbán trekt de champagne open

Weinig Europese leiders zijn zo uitgesproken pro-Trump als de Hongaarse premier Viktor Orbán. Een week voor de verkiezingen belde hij Trump om hem succes te wensen. „Fingers crossed”, schreef Orbán op X.

Die liefde is wederzijds. Tijdens het enige debat dat Trump met Kamala Harris voerde, noemde hij de Hongaarse leider tweemaal. Niet dat Trump Orbán roemde – hij citeerde Orbán om te beweren dat veel wereldleiders, zoals Orbán, hem bewonderen. Maar dat Orbán, premier van een land met nog geen 10 miljoen inwoners, genoemd werd tijdens het meest bekeken politieke debat van het jaar, leidt hoe dan ook tot aanzien bij Orbáns achterban.

Orbán ziet zichzelf als dé Europese gesprekspartner van de onberekenbare Trump. Ideologisch zitten de twee op dezelfde lijn: ze zijn fel gekant tegen migranten en alles wat ‘woke’ is. Bovendien beloven ze snel een einde aan de oorlog in Oekraïne te kunnen maken – al hebben ze nooit verklaard hoe. Deze zomer bezocht Orbán de leiders van Oekraïne, Rusland en China, en toen nog presidentskandidaat Trump, tijdens een zelfbenoemde ‘vredesmissie’.

Orbán ziet zichzelf als dé Europese gesprekspartner van de onberekenbare Trump

Maar wat in deze verkiezingscampagne onderbelicht bleef, is dat Orbán Trumps campagneteam ook helpt. Hongaarse conservatieve denktanks, veelal gefinancierd door de Hongaarse regering, staan al jaren in nauw contact met hun Amerikaanse evenknieën. Het afgelopen jaar zou Hongarije via deze denktanks de Trump-campagne hebben gevoed met verkiezingsstrategieën. Ook Orbán liet zich inspireren door Trump en kwam voor het EU-voorzitterschap van Hongarije met de slogan: ‘Make Europe Great Again’.

Met Trumps uitverkiezing zal Orbán ook in Europa aan aanzien winnen. Nu al volgen en kopiëren veel Europese partijen Orbáns politiek, dat autocratische trekjes heeft en Europese waarden als gelijkheid, mensenrechten en de rechtsstaat afbreekt. Slowakije wordt langzaam een kopiestaat van Hongarije, de Tsjechen vrezen hetzelfde als Andrej Babis daar volgend jaar de verkiezingen kan winnen. En dan zijn er nog landen als Servië en Bulgarije die nu nóg meer naar Boedapest zullen kijken dan naar Berlijn of Parijs.

Met de uitverkiezing van Trump tot president van de Verenigde Staten hoopt Orbán dat het middelpunt van Europa langzaamaan van het westen naar het oosten verschuift.

Een cadeauwinkel in Moskou verkoopt matroesjka-poppen van Trump en Poetin, de dag na de verkiezingen in de VS die door Donald Trump zijn gewonnen.

RuslandTrumps openlijke liefde voor Rusland is door Poetin nooit helemaal beantwoord

„It takes two to tango”, hield Donald Trump de Oekraïense president Zelensky voor, eind september tijdens een ontmoeting in de Trump Tower in New York. Het contrast tussen beide mannen kon niet groter zijn. Maar zal Donald Trump, nu hij voor de tweede maal verkozen is tot president, zijn eerdere beloftes kunnen waarmaken en de oorlog in Oekraïne „in 24 uur” beëindigen?

Het Amerikaanse Ruslandbeleid werd onder uitgaand president Biden weliswaar gekenmerkt door harde taal en nog hardere sancties, maar het was voorspelbaar. Die voorspelbaarheid was voor Poetin vaak makkelijker hanteerbaar dan het impulsieve, wispelturige en nationalistische leiderschap van Donald Trump.

„Meneer Trump heeft meer restricties en sancties tegen Rusland ingesteld dan elke andere president”, klaagde Poetin vorige maand op een bijeenkomst in Vladivostok. Ook is Poetin nog niet vergeten dat de VS zich onder Trumps leiding losmaakten uit belangrijke afspraken rond (nucleaire) wapenbeheersing. Bovendien is nog maar de vraag of de Russische president naar de onderhandelingstafel zal draven op het moment dat Trump hem daartoe uitnodigt. Immers: it takes two to tango, en Poetin is geen leider die zich makkelijk laat dirigeren.

Poetin is geen leider die zich makkelijk laat dirigeren

Trump mag bekend staan om zijn softe lijn ten aanzien van Poetin en het Kremlin, zijn openlijke liefde voor Rusland is door Poetin nooit helemaal beantwoord. Die terughoudendheid zou Poetin kunnen laten varen als Trump de Amerikaanse steun aan Oekraïne beperkt en Kyiv dwingt tot onderhandelingen. Maar Trump wil vrede op zíjn voorwaarden en niet die van Poetin. Waar hij Oekraïne kan dreigen met het afsluiten van hulp, zou hij Rusland juist met het tegenovergestelde kunnen dwingen: een uitbreiding van Amerikaanse steun aan Kyiv en een vernietigende economische oorlog tegen Rusland.

Toch is het de vraag wat president Trump wil en kan doen. De Amerikaanse onderminister Celeste Wallander zei deze week tegen NRC te verwachten dat de VS onder Trump Oekraïne zullen blijven steunen. De nieuwe president kan de wereld én Moskou willen imponeren met een snel einde aan de Oekraïne-oorlog, de vraag is of zij die wens delen.

Billboard in Tel Aviv, Israël.

Midden-Oosten

IsrAËl Rechts Israël krijgt wind in de rug

Trumps presidentschap van 2017 tot 2021 was een cadeau voor de Israëlische premier Netanyahu, en een ramp voor de Palestijnen. Ook zijn nieuwste overwinning zal door de huidige ultrarechtse regering in Israël met gejuich worden begroet. Die zege wijst op: ongebreidelde annexatie van Palestijns land, nog onvoorwaardelijker Amerikaanse steun voor Israëls vernietigende oorlog in Gaza, en indamming van de protestbeweging voor Gaza in de VS.

Een greep uit de erfenis van Trump I: Israël kreeg de vrije hand in de uitbreiding van nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever. De toenmalige minister van Buitenlandse zaken Mike Pompeo verklaarde dat nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever niet in strijd zijn met het internationaal recht.

Trump gaf daarnaast goedkeuring voor Israëls annexatie van de Syrische Hoogvlakte van Golan – die illegaal is volgens het internationaal recht. Als dank werd een nederzetting in het gebied naar hem vernoemd. Onder Trump werd bovendien de Palestijnse diplomatieke missie uit Washington geweerd, en de Amerikaanse geldkraan voor Palestijnen dichtgedraaid, waaronder de financiering van UNRWA.

Als ‘kers op de taart’ voor Israël, erkende Trump – tegen de internationale consensus in – Jeruzalem als Israëls hoofdstad, en verplaatste hij de Amerikaanse ambassade van Tel Aviv daarheen. Dit terwijl de Palestijnen Oost-Jeruzalem als hoofdstad van hun toekomstige staat beschouwen.

Voor Gaza zal de terugkeer van Trump niet direct veel verschil maken

Trump I betekende, kortom, een verdere ondermijning van een Palestijnse staat en de internationale rechtsorde. De tweestatenoplossing, toch al ver weg, raakte nog verder uit beeld. Ook het ‘vredesplan’ van Trump’s schoonzoon Jared Kushner voor het Midden-Oosten en de Abraham-akkoorden uit 2020 tussen Israël en verschillende Arabische landen, bevatten geen vooruitzichten voor een Palestijnse staat, en leidden enkel tot verdere isolatie van de Palestijnen.

De door Hamas geleide aanval op Zuid-Israël op 7 oktober vorig jaar had ook het gevolg dat er een eind kwam aan de internationale vergetelheid van de Palestijnen. Een groot verschil met de eerste termijn van Trump en de eerste jaren van Bidens presidentschap, is dan ook dat de Palestijnse zaak sinds 7 oktober vorig jaar en het begin van de Gaza-oorlog weer volop in de internationale aandacht staat.

Ook hebben diverse landen sindsdien Palestina als staat erkend, en is er een mondiale protestbeweging ontstaan tegen de oorlog in Gaza. Trump zal zich hoe dan ook tot die ontwikkelingen moeten verhouden. Eerder kondigde hij aan de aanhoudende protesten in de VS tegen de oorlog in Gaza en de ongebreidelde Amerikaanse steun voor Israël te onderdrukken.

Inmiddels is in Israël sinds december 2022 de meest rechtse regering uit zijn geschiedenis aan de macht, onder wier leiding de annexatie van Palestijns land is versneld. De huidige roep in Israël om nieuwe nederzettingen in Gaza – niet alleen onder radicale kolonisten maar ook bij een significant deel van het politieke leiderschap, waaronder Netanyahu’s Likud-partij – zal onder Trump vrij spel hebben.

Voor Gaza zal de terugkeer van Trump overigens niet direct veel verschil maken. Onder Biden kon Israël het afgelopen jaar op onafgebroken militaire steun rekenen voor zijn vernietigende oorlog in Gaza, al was de relatie tussen Netanyahu en Biden er een van toenemende wederzijdse irritatie. Bidens waarschuwende woorden aan het adres van Netanyahu over de burgerslachtoffers, de minieme humanitaire hulp in Gaza, en tijdelijke intrekking van wapenleveranties, deden echter niet af aan de Amerikaanse militaire miljardensteun aan Israël, die zelfs nog werd uitgebreid.

Ondanks de retoriek over ‘vrede’ in het Midden-Oosten tijdens Trumps eerste termijn is het onwaarschijnlijk dat de huidige oorlog in de regio onder zijn hernieuwde presidentschap snel ten einde zal komen. Sterker, een verdere uitbreiding daarvan ligt op de loer: Trump maakt er geen geheim van dat hij er een voorstander van is dat Israël Irans nucleaire faciliteiten bombardeert.

Iran en de regio Iran maakte geen geheim van afkeer voor Trump

Met het oog op de huidige oorlogen in Gaza en Libanon is voor de Verenigde Staten in het bijzonder de verhouding met Iran van cruciaal belang. Het Iraanse bewind heeft geen geheim gemaakt van zijn afkeer van Donald Trump. Aan diens eerste presidentschap bewaart Teheran slechte herinneringen. Trump trok de VS eenzijdig terug uit het nucleaire pact van 2015. Daarmee had Iran gehoopt in ruil voor beperkingen op zijn nucleaire programma eindelijk van veel economische sancties af te komen. In plaats daarvan legde Trump vijftienhonderd nieuwe sancties aan Iran op, onder meer op Iraanse olieverkopen.

Onder Biden veranderde er de afgelopen jaren weinig aan het Iran-beleid, ondanks een (mislukte) poging het nucleaire pact nieuw leven in te blazen. Het trof echter slecht dat in Iran juist toen de aanhangers van de harde lijn de overhand kregen. Met het aantreden van de wat gematigder Iraanse president Masoud Pezeshkian eerder dit jaar leken er nieuwe mogelijkheden op te doemen voor toenadering.

Of de terugkeer van de grillige maar soms ook verrassend pragmatische Trump dit in de weg staat, is ongewis. Trump heeft de laatste maanden herhaaldelijk verklaard dat het Iraanse nucleaire programma hem de grootste zorgen baart. Of dit betekent dat hij ook bereid is om – al dan niet met Israël – Irans nucleaire faciliteiten te bombarderen om zo Irans weg naar kernwapens af te snijden, moet blijken. Sommige Iraniërs wijzen erop dat Trump ook vaak heeft gezegd dat hij de VS zo min mogelijk in oorlogen in het Midden-Oosten verstrikt wil laten raken. Daarom sluiten sommigen niet uit dat Trump het alsnog op een nieuw akkoord met Teheran wil gooien.

Met het aantreden van de gematigder Iraanse president Pezeshkian eerder dit jaar leken nieuwe mogelijkheden op te doemen voor toenadering

Voor Irak en Syrië is de voornaamste vraag: wat betekent Trumps terugkeer voor een eventuele terugtrekking van Amerikaanse militairen? In Irak verhogen de pro-Iraanse Hashd-milities en premier Soudani al lange tijd de druk op de nog overgebleven Amerikaanse troepen. De roep om te vertrekken dateert al uit de tijd van Barack Obama. Evenals Trump in eerste termijn stuurde ook Biden aan op terugtrekking. Maar de huidige oorlogen in de regio kunnen dit verhinderen. Enerzijds willen de VS een militaire aanwezigheid in Irak behouden vanwege de onrust, anderzijds worden Amerikaanse troepen meer dan voorheen aangevallen in reactie op Israëls oorlogsgeweld in Gaza en Libanon en aanvallen op Iran. Het is onzeker hoe Trump hiermee omgaat: hoewel hij hard wil optreden tegen Iran en dus tegen Irans bondgenoten in Irak, is ook mogelijk dat hij een deal smeedt met Teheran.

In Syrië lijkt Iran de bepalende factor. Als de Iraanse invloed in Syrië kan worden teruggedrongen, zal Trump vermoedelijk op termijn meer voordelen dan nadelen zien in een normalisering met het regime van president Assad. Hij zou dan aankoersen op terugtrekking uit het noordoosten. Als de VS daarentegen bij een eventuele verdere escalatie tussen Iran en Israël betrokken raken, wordt het een ander verhaal en kunnen zowel Syrië als Irak uitvalsbasis worden voor hernieuwde Amerikaanse inmenging in de regio.

Ook voor de Golfstaten staat er veel op het spel. De belangrijkste, Saoedi-Arabië, werkte prettiger met Trump samen dan met Biden. Trump zou de Saoediërs er waarschijnlijk toe proberen te brengen om Israël te erkennen in ruil voor militaire steun (vooral een plekje onder de Amerikaanse nucleaire paraplu) en een Palestijnse staat in een of andere vorm. Ook Biden probeerde zo’n deal trouwens van de grond te krijgen.

TurkijeErdogan en Trump kunnen prima door één deur

Met zijn anti-moslimretoriek en steun aan Israël lijkt Donald Trump op het eerste gezicht geen goede match voor de Turkse president Erdogan. Toch kunnen de twee polariserende populisten goed door één deur en heeft Erdogan een veel betere persoonlijke band met Trump dan met uitgaand president Biden, die zijn Turkse collega nauwelijks sprak. Maar op beleidsvlak zal Ankara de adem inhouden. Niet zozeer omdat het liever Kamala Harris in het Witte Huis had gewild, maar simpelweg omdat Trump notoir onstuimig is en er voor Turkije veel op het spel staat.

Neem de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Ankara balanceert tussen Moskou en Kyiv en pleit voor een vredesakkoord. Tegelijk is het land er echter niet bij gebaat dat Trump al te veel toezeggingen doet aan president Poetin, want Rusland blijft een historische vijand en een gevaarlijke buur. Daarnaast kijkt Ankara vooral naar de oorlog in Gaza en regionale repercussies daarvan. Als Trump inzet op een directe confrontatie met Iran, kan dit het strijdtoneel in Irak en Syrië – waar veel pro-Iraanse milities opereren – verder doen oplaaien en Ankara zit daar niet op te wachten. Tegelijkertijd kan Trumps komst de Turken kansen bieden: als Trump doorgaat met de terugtrekking uit Syrië die hij in 2019 in gang zette, krijgen de Turken meer ruimte om de overwegend Koerdische strijdgroep SDF aan te vallen.

De voorlopige uitslag van de Amerikaanse presidentsverkiezingen wordt uitgezonden door een nieuwszender in een restaurant in Hong Kong op 6 november.

Azië

ChinaChina wil de economie zo ‘Trump-proof’ mogelijk maken

Volgens China’s president Xi Jinping is de relatie tussen China en de Verenigde Staten de belangrijkste ter wereld. Beide Amerikaanse presidentskandidaten hadden tijdens hun campagne duidelijk gemaakt dat competitie met China een prioriteit voor hen was, maar met Trump als winnaar moet het land zich voorbereiden op „vuurwerk” en „economische schokken”, zegt ook Lizzi Lee, een analist van het Asia Society Policy Institute in New York.

Het was de handelsoorlog tegen China die Trump in zijn eerste termijn als president begon die de China-VS relatie in een nieuwe fase van rivaliteit bracht, met een negatieve impact op de Chinese economie. Er kwamen heffingen op veel Chinese importartikelen, vaak plotsklaps aangekondigd via sociale media. Tijdens zijn recente campagne kondigde Trump aan heffingen te willen verhogen tot 60 procent voor alle Chinese import. In reactie zet China steeds sterker in op een economie met meer autonomie op het gebied van technologische ontwikkeling en consumptie. Binnenkort kondigt de overheid naar verwachting een langverwacht steunpakket voor de Chinese economie aan – die steun zal nu des te harder nodig zijn.

Maar Trumps onvoorspelbaarheid en voorliefde voor het sluiten van deals kan Beijing ook mogelijkheden bieden, aldus Lee. Bijvoorbeeld als het gaat om hotspots als Taiwan en de Zuid-Chinese Zee. „Voor Trump is de verhouding met China één grote onderhandelingstafel. Hij is bereid om economische pijn in te ruilen voor toezeggingen op veiligheidsissues.”

Trump kondigde aan heffingen te willen verhogen tot 60 procent voor alle Chinese import

Een voorproefje van hoe Trump denkt over Taiwan, dat door China wordt geclaimd met als doel het met China’s vasteland te ‘herenigen,’ gaf hij recent toen hij klaagde dat het eiland teveel leunt op Amerikaanse steun. „We lijken wel een verzekeringsbedrijf. Taiwan geeft ons niets. Taiwan ligt 9,500 mijl van ons vandaan, en 68 mijl van China.” Zowel de eerste Trump-regering als president Biden versterkten de Amerikaanse steun aan Taiwan, maar Trumps recente uitspraken zorgen voor onzekerheid over de toekomst van de Amerikaanse steun. Een peiling onder de Taiwanese bevolking van het Election Study Center van de National Chengchi University van afgelopen weekend laat zien dat slechts 16 procent van hen hoopte op een overwinning van Trump.

Het idee dat alles kan worden ingezet voor onderhandeling staat volgens Lee in scherp contrast tot de buitenlandstrategie die een Harris-regering zou hebben gevoerd. Hetzelfde geldt voor Amerika’s verhoudingen met bondgenoten in de regio. Biden versterkte die juist, ook met het oog om China in te perken, maar Trump hecht minder waarde aan allianties. Dit zou kunnen betekenen dat China in de komende jaren relatief soepele verhoudingen met buurlanden als Zuid-Korea en Japan tegemoet gaat.

Er staat veel op het spel, en niet alleen voor China. „Onder Trump voelt het risico dat er iets misgaat groter”, concludeert Lee. En elk misverstand of onbedoelde escalatie kan een conflict tussen beide landen dichterbij brengen. Het wordt de vraag of beide grootmachten de mentaliteit van rivaliteit en wederzijds punten scoren in toom kunnen houden – en of ze kunnen blijven samenwerken op thema’s met wereldwijde urgentie zoals klimaat, gezondheid en de toekomst van technologie.

Bij een school in Mumbai, India, schildert een kunstdocent portretten van de Amerikaanse presidentskandidaten op verkiezingsdag.

IndiaTrumps vijandigheid jegens China komt Modi goed uit

Narendra Modi is „fantastisch”, maar ook iemand „die invoertarieven misbruikt”, aldus Donald Trump afgelopen september, toen de Indiase premier naar Washington kwam voor een ontmoeting met voorganger Joe Biden. Modi hield volgens zijn entourage bewust geen ontmoetingen met de twee Amerikaanse presidentskandidaten, maar Trump deelde zijn gedachten tijdens zijn campagne-optredens.

De VS kunnen niet om India heen. Het land is een groeiende grootmacht in Azië en werpt zich op als belangenbehartiger voor het ‘Mondiale Zuiden’. Belangrijker voor Washington is dat India zich aandient als tegenhanger van China. De relatie tussen de landen werd in de afgelopen jaren steeds nauwer, dankzij afspraken op het gebied van defensie, technologie en duurzame energie. Het is aannemelijk dat Washington voortaan veel minder interesse zal hebben in samenwerking op het terrein van groene energie, maar over het algemeen wordt verwacht dat de toenadering wordt voortgezet.

Het bevalt India dat Trump niet snel een moreel vingertje opheft naar andere landen

In speculaties over de verkiezingsuitkomst wezen analisten op nuances en het stijlverschil tussen de Amerikaanse kandidaten. Trumps machismo past goed bij Modi en het is mooi meegenomen dan de twee elkaar kennen. Trumps vijandigheid jegens China komt Modi goed uit. India wil niet alleen strategisch een rol spelen in de veiligheid in de Indo-Pacific, maar ook in de internationale markt en productieketens. Bovendien zal Trump waarschijnlijk, anders dan gedacht werd over Kamala Harris, minder zwaar tillen aan de relatie die India nog altijd onderhoudt met Rusland.

Maar voor het land dat zijn eigen internationale koers wil bepalen brengt ‘America First’ wel een risico met zich mee. Trump is onberekenbaar en hij zet zijn isolationisme in als afstraffing. Zijn aankondiging invoertarieven te verhogen, zal waarschijnlijk leiden tot dezelfde actie aan Indiase zijde – terwijl de landen vorig jaar eindelijk een handelsruzie bij de Wereldhandelsorganisatie wisten bij te leggen. Het bevalt India dat de Republikein niet snel een moreel vingertje opheft naar andere landen. Maar India-kenner Michael Kuelman wijst er in Foreign Policy op dat een recent pijnpunt – de Amerikaanse beschuldiging dat de Indiase regering betrokken was bij een verijdelde moordaanslag op een Sikh-separatist in New York – wel degelijk Trumps woede kan wekken.

Zuidoost-AziëKunnen de Filippijnen en anderen nog op de VS rekenen?

Zuidoost-Azië heeft grote zorgen over de wereldeconomie. Het is de verwachting dat president Donald Trump een isolationistische koers zal varen en hoge importtarieven zal opwerpen voor Chinese en Zuidoost-Aziatische producten. Dit zal leiden tot een tragere economische groei in de regio en grotere economische afhankelijkheid van China.

Daarnaast zijn er zorgen over destabilisering van de regionale machtsbalans tussen China en de Verenigde Staten. De laatste jaren is de expansiedrift van China in het Zuid-Chinese Zeegebied toegenomen. Vooral de Filippijnen hebben te kampen met ernstige Chinese intimidatie in en nabij hun wateren. Zonder Amerikaanse militaire steun, vastgelegd in een wederzijds verdedigingsverdrag, is dit land niet tegen de Chinese militaire macht opgewassen. Ook andere landen, zoals Indonesië, Vietnam, Thailand en Maleisië hebben steeds meer last van Chinese agressie op zee. De meeste Zuidoost-Aziatische landen laveren daarom zo behendig mogelijk tussen de invloed van de Amerikaanse grootmacht en de toenemende Chinese expansiedrift.

De machtsbalans in de hele regio kan verschuiven in de richting van China

Mocht Trump besluiten tot minder militaire steun en meer isolationisme, dan kan een domino-effect van destabilisatie ontstaan. Maar de meeste analisten achten dit niet waarschijnlijk. Trump heeft grote woorden geuit tegen China, die doen vermoeden dat hij de Chinese invloed in de regio zoveel mogelijk zal willen inperken en bondgenoten te hulp zal schieten. Tegelijkertijd is onder zijn presidentschap Taiwan niet zeker van volledige Amerikaanse bescherming als China het eiland zou innemen. Trump kan onvoorspelbaar zijn en het bijvoorbeeld met China op een akkoord gooien, denken analisten. Als dat gebeurt, zal de machtsbalans in de hele regio verschuiven in de richting van China.

De regimes van landen die al in de invloedssfeer van China liggen, zoals Cambodja, Myanmar en Laos, kunnen daarentegen prima met de naar autocratie-neigende Trump uit de voeten. Hoewel ook deze landen zullen worstelen met de gevolgen van een economisch isolationistisch Amerikaans beleid, verwachten ze minder Amerikaanse inmenging in nationale aangelegenheden, zoals kritiek op de teloorgang van democratische waarden.

Noord en Zuid- KoreaWelk gezicht van Trump krijgen de Korea’s te zien?

Welke Donald Trump is straks opperbevelhebber van de 28.500 Amerikaanse militairen aan de grens tussen Noord- en Zuid-Korea? De Trump die Pyongyang in 2017 dreigde met „vuur en furie” en „totale vernietiging”, waarna een wederzijdse scheldpartij volgde? Kim Jong-un was een „little rocket man”, Trump „seniel”, Kim „klein en dik”.

Of is het de Trump die enkele maanden daarna in Singapore een historische ontmoeting met Kim had? Later zei Trump dat de twee „verliefd” waren geworden. „Hij schreef me prachtige brieven.”

Een tweede ontmoeting over kernwapenreductie in ruil voor sanctieverlichting liep op niets uit. Toch wees Trump in zijn campagne op zijn goede relatie met Kim als voorbeeld van zijn succesvolle buitenlandbeleid. „Ik denk dat hij me mist.”

In Zuid-Korea leeft de vrees dat Trump met Noord-Korea zal onderhandelen zonder Seoul daarbij te betrekken

Maar dat is de vraag. Na de mislukte toenadering heeft Noord-Korea zich afgewend van het Westen, en Zuid-Korea uitgeroepen tot „vijand nummer één”. In plaats daarvan heeft het zijn wapenprogramma versneld en de banden aangehaald met Rusland, wiens oorlog in Oekraïne het steunt met wapens, munitie en manschappen in ruil voor geld, energie, diplomatieke steun en militaire technologie. Toenadering tot het Westen heeft Kim veel minder nodig.

In Zuid-Korea leeft de vrees dat Trump met Noord-Korea zal onderhandelen zonder Seoul daarbij te betrekken. Misschien legt hij zich neer bij het Noord-Koreaanse kernwapenbezit, om in ruil voor sanctieverlichting afspraken te maken over wapenbeheersing – die volgens critici moeilijk te controleren of af te dwingen is. In Zuid-Korea wakkert het een debat aan over de vraag of Seoul eigen kernwapens moet ontwikkelen.

Seoul dekte zich vast in voor de verkiezing van Trump, die onlangs zei „geldmachine” Zuid-Korea jaarlijks 10 miljard dollar te willen laten betalen voor de troepen op het schiereiland – bijna tien keer zoveel als nu. Onlangs ondertekende het snel een nieuwe overeenkomst met Washington waarin Zuid-Korea vanaf 2026 1,2 miljard dollar gaat betalen.

JapanDe yen verloor al meteen weer waarde

Nu een nieuwe Trump-regering aanstaande is, staat Japan een periode van instabiliteit en wispelturig buitenlandbeleid te wachten. De importheffingen op Chinese goederen die Trump heeft beloofd, zullen volgens experts leiden tot verdere inflatie van de Amerikaanse dollar, die daardoor een stuk sterker zou worden ten opzichte van de yen. Al bij de eerste prognoses van Trumps overwinning verloor de yen meer dan 1 procent in waarde.

Japan probeert, net als veel westerse landen, zijn economie strategisch los te koppelen van de Chinese. Maar als grootste handelspartner van het land gaat dit niet zonder slag of stoot: voor elke import moet Japan een vervanger vinden, die door de zwakke yen in de meeste gevallen flink duurder is. Nu de economie al kwakkelt, lonen stagneren en de koopkracht van de gemiddelde Japanner flinke klappen krijgt te verduren, is de verdere stijging van importkosten een slecht vooruitzicht.

Blijven de VS onder Trump voldoende betrokken om de veiligheid in Oost-Azië te waarborgen?

Japans versterkingsoperatie van zijn leger lijkt ook moeilijker te worden. De defensie-industrie is in grote mate afhankelijk van wapenleveranciers gevestigd in de Verenigde Staten. Onder voormalig premier Fumio Kishida besloot Japan het defensiebudget te verdubbelen, maar nu elke raket duurder lijkt te worden, blijft er minder over voor personeelskosten en het bouwen van nieuwe militaire installaties op strategisch belangrijke locaties.

Trump heeft daarbij al vaker kritiek geuit op bondgenoten over hun beperkte financiële bijdrage aan defensiesamenwerking met de VS, en Japan is daarop geen uitzondering. De vraag die in Tokio in de lucht hangt is daarom of de VS onder Trump voldoende betrokken blijven om de veiligheid in Oost-Azië te waarborgen.

Australië Militaire samenwerking onder druk

Vooral op geopolitiek en militair gebied zijn de gevolgen van Trumps winst groot voor Australië, zegt hoogleraar Mark Kenny van de Australische Nationale Universiteit (ANU) in Canberra. De afgelopen jaren is het militaire samenwerkingsverband Aukus een van de belangrijkste pijlers van de relatie tussen Australië en de Verenigde Staten geworden, een tegenwicht tegen de groeiende Chinese macht in de regio. Onderdeel daarvan is dat Australië onder meer nucleair aangedreven onderzeeërs van de VS koopt, die honderden miljarden Australische dollars kosten. Maar met Trump aan het roer staat de peperdure militaire samenwerking onder druk. Het is bekend dat hij veel militaire allianties te duur vindt. „Het is niet ondenkbaar dat hij zich uit dit verbond terugtrekt”, aldus Kenny.

Australië en de VS werkten de afgelopen jaren samen om de invloed van China in de Indo-Pacific te beteugelen. Het is de vraag of Trump daar aandacht voor heeft, zegt Kenny. „Het is mogelijk dat Trump niets doet als China Taiwan binnenvalt.” In dat geval staat Australië, dat altijd heeft beloofd Taiwan te beschermen, voor een dilemma.

In de eilandstaten in de Pacific vervliegt de hoop op het stoppen van desastreuze klimaatverandering

Trumps America First-beleid is een risico voor de Australische economie. Hij beloofde hoge importheffingen tijdens de campagne. De angst in Canberra is dat dit ook de vrijhandelsovereenkomst tussen Australië en de VS op het spel zet. De VS zijn de op twee na grootste handelspartner van het land, dus dat is een grote klap voor de economie.

Kleinere landen in de Stille Oceaan, maar ook Australië en Nieuw-Zeeland, zijn zeer bezorgd over de gevolgen voor het internationale klimaatbeleid. Waarschijnlijk trekt de VS zich onder Trump opnieuw terug uit het klimaatakkoord van Parijs, waardoor in eilandstaten in de Pacific de hoop vervliegt op het stoppen van desastreuze klimaatverandering.

Tot slot staat ook de van oudsher sterke diplomatieke relatie op het spel. De Australische ambassadeur in de VS, Kevin Rudd, maakte zich niet geliefd bij de Republikein door hem in het verleden een “verrader van het Westen” te noemen.

Trumps presidentschap kan volgens Kenny zelfs gevolgen hebben voor de uitkomst van de Australische verkiezingen van begin volgend jaar. „Door Trump verandert ook de Australische binnenlandse politiek. Men is minder terughoudend en agressiever in het debat. Met Trump in het Witte Huis is de kans groter dat de conservatieve oppositie de Australische verkiezingen wint.”

Amerikanen in Mexico roepen landgenoten op hun stem uit te brengen voor de Amerikaanse verkiezingen.

Noord-Amerika

CanadaVrijhandel met VS is nu nog hoeksteen Canadese economie

De terugkeer van Donald Trump naar het Witte Huis stelt buurland Canada voor een reeks grote uitdagingen. In de eerste plaats rond de vraag of de machtige zuiderbuur, veruit de belangrijkste bondgenoot van Canada, nog wel een stabiele democratie zal zijn. Daar heeft Canada ruim anderhalve eeuw blindelings op kunnen vertrouwen. In Canadese regeringskringen wordt gevreesd dat Trump na zijn terugkeer „losgeslagen” zal zijn, zonder mensen om zich heen die hem kunnen matigen, zoals in zijn eerste termijn. Met zijn vertrouwelingen heeft Ottawa nauwelijks banden.

Bovendien is de terugkeer van Trump een onweerswolk boven de Canadese economie. Trump zegt van plan te zijn importtarieven van minstens 10 procent in te stellen op alle buitenlandse producten. Er zijn vooralsnog geen aanwijzingen dat hij daarbij een uitzondering wil maken voor huidige vrijhandelspartners als Canada en Mexico.

Canada zal zijn defensie-uitgaven moeten opschroeven, wil het tot een redelijke werkrelatie met Trump komen

Vrijhandel met de zuiderburen is de hoeksteen van de Canadese economie. In 2023 passeerde dagelijks 2,3 miljard Canadese dollar (1,5 miljard euro) aan goederen en diensten de grens tussen de twee landen. Importheffingen zouden de Canadese exporten naar de VS ernstig belemmeren; volgens economen zou dat waarschijnlijk leiden tot een recessie en een val van de Canadese dollar.

Ook op het gebied van migratie kan Canada onder druk komen te staan. Trump zegt miljoenen ongedocumenteerde mensen uit de VS te willen zetten. Een aantal van hen zou mogelijk proberen uit te wijken naar Canada, op legale of illegale wijze – op een moment dat de traditioneel brede steun voor immigratie onder Canadezen tanende is.

Bovendien zal Canada zijn defensie-uitgaven moeten opschroeven als het een redelijke werkrelatie wil vormen met de nieuwe regering-Trump. Canada voldoet niet aan de NAVO-norm om 2 procent van het bbp uit te geven aan defensie; het land komt niet verder dan 1,3 procent. De regering van premier Justin Trudeau wil de NAVO-norm per 2032 halen, maar met dat tempo zal Trump waarschijnlijk geen genoegen nemen.

MexicoZonder Mexico kunnen de VS niet

Nog voordat Claudia Sheinbaum dit jaar de Mexicaanse presidentsverkiezingen won, bereidde ze zich voor op een eventueel presidentschap van Donald Trump. Want net als in 2016 had Trump het deze campagne veel over de zuiderburen. En waar hij voorheen te stellen had met de populistische Andrés Manuel López Obrador – en het verrassend goed kon vinden met die collega – is de nieuwe Mexicaanse president een vrouw, de eerste ooit. In Mexico is zelfs gewacht met het benoemen van een ambassadeur in de VS: het wilde weten met wat voor president het te maken zou krijgen.

Het volledig sluiten van de grenzen zou voor een gigantisch arbeidstekort zorgen in de VS

Trump zal zich willen buigen over USMCA, het geactualiseerde NAFTA-handelsakkoord tussen de VS, Canada en Mexico uit 1994, dat hij in 2018 zelf heronderhandelde. Het is hem een doorn in het oog dat China heffingen op onder meer elektrische auto’s en apparaten weet te omzeilen door ze naar Mexico te exporteren, waarna ze op de Amerikaanse markt terechtkomen. Ook het Amerikaanse handelstekort met Mexico van maar liefst 152 miljard dollar is een thema voor Trump.

Maar hoe laatdunkend Trump zich ook heeft uitgelaten over Mexico, feit is dat de VS niet zonder het land kunnen. Het sluiten van de grenzen zou voor een gigantisch arbeidstekort in de VS zorgen, met hoge inflatie als gevolg. In Mexico wacht men af wat Trump gaat waar maken van zijn harde campagneretoriek.

Afrika

Afrika Wat verwacht Trump van Afrikaanse landen in ruil voor gunstige handelsvoorwaarden?

Veel maakten de Amerikaanse verkiezingen vooraf niet los op het Afrikaanse continent. Landen hadden wel wat anders aan hun hoofd – eigen verkiezingen, rampzalige overstromingen en droogtes – bovendien staat Afrika sinds het einde van de Koude Oorlog laag op de prioriteitenlijstje van het Witte Huis. Ondanks de vaak hoogdravende woorden, waar Trumps uitspraken over ‘shithole countries’ sterk mee contrasteerden. Zijn belangstelling voor Afrika tijdens zijn eerste termijn was minimaal en vooral gefocust op handel en de groeiende invloed van China op het continent. ‘Dealmaker’ Trump toonde zich daarbij geïnteresseerder in het sluiten van bilaterale verdragen dan in het versterken van multilaterale samenwerkingen – en strafte landen als ze in zijn ogen niet voldeden aan ‘vrije handel’.

Joe Biden beloofde het anders te doen. Toen hij in 2022 tientallen Afrikaanse leiders in Washington ontving voor de tweede VS-Afrika-top (de eerste werd onder Barack Obama georganiseerd) bezwoer hij dat „de VS all-in zijn op Afrika en all-in zijn mét Afrika”. Hij stuurde zijn minister van Buitenlandse Zaken op tournee, evenals Kamala Harris. En hij beloofde zich in te zetten voor Afrikaanse zetels in de VN-Veiligheidsraad.

Maar zelf liet Biden zich (net als Trump destijds) niet zien op het continent. Alleen nu, aan het einde van zijn termijn, staat een bezoek gepland aan Angola, waar de VS miljarden investeren in het herstel van de Lobito Corridor, een oude spoorlijn die mijngebieden in Congo en Zambia verbindt met de havenstad Lobito. Die moet de toegang tot kostbare mineralen veilig te stellen voor het Westen. Vooral van China.

Trump zal vrijwel zeker opnieuw snijden in ontwikkelingshulp

„De VS hebben geen vrienden, alleen belangen”, vatte een Angolese socioloog samen in The Africa Report. En die staan onder druk, in Angola en elders op het continent. De VS zijn nog altijd het grootste donorland voor Afrika, maar qua handel en investeringen staat China op één. Onderwijl zijn ook de Russen steeds meer aanwezig. Zoals in Niger, waar een kostbare Amerikaanse legerbasis onlangs gedwongen moest sluiten. In Tsjaad dreigt hetzelfde.

De Russen zijn niet de enige die groeiende interesse hebben in Afrika, met zijn snelgroeiende jonge bevolking en rijkdom aan grondstoffen. Ook opkomende machten als Turkije en de golfstaten laten zich gelden. Vooral in de Sahel en de Hoorn van Afrika, waar ze met hun drones en oliedollars een machtsfactor in conflicten zijn.

Het is de vraag wat Trump daaraan gaat doen. Het Pentagon zou momenteel onder meer met Ivoorkust en Kenia in gesprek zijn om er nieuwe bases te openen. In Trumps eerste termijn bracht hij het aantal troepen in Afrika juist fors terug, waaronder uit Somalië.

Belangrijk is ook de African Growth and Opportunity Act (AGOA-regeling) die Afrikaanse landen tariefvrije toegang geeft tot de Amerikaanse markt. Deze moet in 2025 worden vernieuwd, maar Trump zal daar wat voor terug verwachten: meer toegang voor Amerikaanse producten op het continent.

Trump zal vrijwel zeker opnieuw snijden in ontwikkelingshulp, een besluit dat vooral organisaties zal raken die zich bezighouden met abortus- en lhbtqi-rechten – zoals ook in zijn eerste termijn gebeurde.

MarokkoMarokko zal vaart willen maken met toeëigening Westelijke Sahara

Voor Marokko draait het na deze verkiezingsuitslag om maar één ding: de Westelijke Sahara. In 2020 erkende Donald Trump, in zijn laatste dagen als president, de Marokkaanse aanspraak op de Westelijke Sahara. Hij was hiermee de eerste Westerse politieke leider die Marokko hierin steunde. Het Noord-Afrikaanse land beschouwt de Westelijke Sahara als eigen grondgebied, een claim die door de VN niet erkend wordt. Algerije, dat het gebied ook claimt, steunt Polisario: de beweging die strijdt voor onafhankelijkheid van het gebied. De kwestie zorgt al decennia voor ruzie tussen beide landen.

De erkenning door Trump versterkte destijds de positie van Marokko. In de jaren die daarop volgden sloten steeds meer Westerse landen zich bij de Amerikaanse steun, zoals Spanje, Frankrijk en Nederland.

In ruil voor die steun van Trump moest Marokko wel als tegenprestatie de banden met Israël normaliseren. Zo kwamen er onder meer directe vluchten tussen Marokko en Israël. Ook openden de landen diplomatieke kantoren in elkaars landen en werden er economische afspraken gemaakt. Tot grote woede van de Marokkaanse bevolking die overwegend pro-Palestijns is. Maar de regering trekt daar zich niets van aan en zet de Westelijke Sahara boven alles.

Met Donald Trump terug in het zadel is de weg naar definitieve erkenning van de Westelijke Sahara als Marokkaans grondgebied vrij. Voor de Verenigde Staten blijft Marokko op haar beurt essentieel voor de regionale stabiliteit en veiligheid.

Geluksritueel rond afbeeldingen van de Amerikaanse presidentskandidaten op verkiezingsdag, op het strand van de Peruaanse hoofdstad Lima.

Latijns-Amerika

Latijns-AmerikaDe ‘achtertuin’ van de VS zal er niet stabieler op worden

Massadeportaties van immigranten, grenzen dicht, economisch een protectionistisch beleid en hardere sancties tegen landen als Venezuela, Nicaragua en Cuba. Allemaal beloftes van Donald Trump die – indien ingelost – voelbaar zouden zijn in ‘achtertuin’ Latijns-Amerika. Het aantal vluchtelingen dat van Venezuela tot Haïti, Cuba en Midden-Amerikaanse landen zoals El Salvador en Honduras richting de VS vlucht, neemt de afgelopen jaren alleen maar toe maar met het beleid dat Trump voor ogen heeft – strenger dan tijdens zijn vorige regeerperiode – kan het moeilijker worden het land te bereiken. En dat zal voor nog meer destabilisatie zorgen: de nood om te vluchten is niet minder en mensen gaan op zoek naar allerlei levensgevaarlijke manieren om toch binnen te komen.

De politieke verhouding tussen de VS en veel Latijns-Amerikaanse landen zullen ook verder op scherp komen te staan. In tegenstelling tot 2016, toen Trump voor het eerst werd gekozen, worden veel landen in Latijns-Amerika nu geregeerd door linkse leiders. Tegelijkertijd heeft Latijns-Amerika een aantal leiders en ex-leiders die – geïnspireerd op Trump – een ultrarechts-populistische beleid voeren, zoals Javier Milei, de president van Argentinië en de president van El Salvador Bukele. Zij zullen zich gesterkt voelen met Trump in het Witte Huis. Zo ook de Braziliaanse ex-president Bolsonaro, die trots de bijnaam ‘Tropische Trump’ draagt. Net zoals in Amerika de aanhangers van Trump deden, bestormden ook in Brazilië aanhangers van Bolsonaro na zijn verkiezingsnederlaag twee jaar geleden democratische instituten zoals het Hooggerechtshof.

Mensen gaan op zoek naar allerlei levensgevaarlijke manieren om de VS toch binnen te komen

Na de overwinning van Trump was Bolsonaro – tegen wie allerlei gerechtelijke onderzoeken lopen en die vooralsnog is uitgesloten van deelname aan de volgende verkiezingen – woensdag een van de eersten die hem enthousiast feliciteerde. Bolsonaro is hoe dan ook van plan om terug te keren in het Braziliaanse machtscentrum en zal met Trumps overwinning en de invloed van Elon Musk, de wind in de rug voelen.

Voor de Braziliaanse president Lula da Silva is de overwinning van Trump slecht nieuws. Het zal niet alleen in Brazilië zelf zaken op scherp zetten, maar ook Latijns-Amerika verder verdelen. Daarnaast zal ook de progressieve klimaatagenda die Lula voor ogen heeft, door Trump allerminst worden gesteund. De sancties tegen de dictatoriale regimes in Cuba, Nicaragua en het Venezuela van president Nicolás Maduro, die onlangs de verkiezingsoverwinning claimde zonder daarvoor met resultaten te komen, zullen intensiever worden. De verwachting is dat ze vooral de bevolking zullen treffen. Ook op economisch gebied heeft een Trump-presidentschap impact, want door zijn ‘America first’ beleid zullen waarschijnlijk hogere importheffingen van kracht worden. Het kan de invloed van China, dat al een belangrijke handelspartner voor Latijns-Amerika is, verder vergroten.