Denk aan Don Vito Corleone op zijn dochters bruiloft in The Godfather: hij ontvangt minzaam geschenken, hij raadpleegt familie en zijn consigliere, hij biedt gasten bescherming of hulp in ruil voor loyaliteit, schuld en toekomstige diensten.
Zo ook zien we Donald Trump dezer dagen in Mar-a-Lago. De president spreekt met oude en nieuwe vertrouwelingen, ontvangt met zijn hofhouding buitenlandse gasten, positioneert zijn mensen in Washington. Blijken van trouw stromen binnen. De sfeer is uitgelaten; één lang overwinningsfeest voor de verantwoordelijkheid van het Witte Huis begint.
Van over de Atlantische Oceaan stuurden ook de Europeanen hun geschenken. Beloftes om meer Amerikaanse wapens en gas te kopen vielen bij deze Don in goede aarde. Toch kan dit moment van kalme welwillendheid bedriegen. Hoop is een slechte raadgever. Europa moet zich voorbereiden op de ontwrichtende krachten die een machtige, snel vertoornde president en opperbevelhebber kan ontketenen. En net als Corleone ruikt Trump angst.
Europa’s leiders – komende week bijeen voor een top over Trump – weten dat onze situatie lastiger is dan in 2017. Trump zelf staat sterker. Hij is meer ervaren en beter voorbereid dan na zijn eerste verkiezingszege. Thuis heeft hij dankzij controle over de Republikeinse Partij, het Congres en het Hof geen oppositie meer.
Vervelender is dat Europa’s eigen positie sinds acht jaar achteruit ging. Ruslands oorlog tegen Oekraïne geeft de Amerikaanse regering sinds 2022 nog meer drukmiddelen over bondgenoten dan ze al had. Voor Oost-Europese staten is een Russische invasie een acute dreiging, tot elke prijs te vermijden. Trumps entourage speelt lichtvaardig met het idee die troef uit te spelen.
De andere factor die Europa verzwakt is de economie. Vanwege lage groei en/of schulden hebben EU-regeringen amper ruimte om tegenvallers op te vangen. Trumps importtarieven betekenen zo het verschil tussen lichte groei en recessie. Hij zal niet aarzelen landen tegen elkaar uit te spelen – gunsten voor sommigen, straf voor anderen.
Dus is een gesloten front het eerste en hoogste politieke goed. Donald Tusk, nu premier van Polen en toen voorzitter van de Europese Raad (2014-19), waarschuwde collega’s in 2017: „United we stand, divided we fall.” Bij deze missie kon hij steunen op Angela Merkel. Hoewel zij er als Duitse en als vrouw bij Trump niet goed op stond (twee factoren die ook Commissievoorzitster Ursula von der Leyen hinderen) was haar rol voor Europa’s eenheid tot 2021 essentieel.
Wie sturen de Europeanen als boodschappers naar het Witte Huis? Enkele leiders hebben ervaring uit Trump I, zoals Tusk en de man die vorige week begon als voorzitter van de Europese Raad, Portugals oud-premier António Costa.
Emmanuel Macron, ook er reeds bij, behaagde zijn Amerikaanse gast vanaf 2017 met Parijse glamour (Bastille-parade, Eiffeltoren-diner) maar werkte hem soms ook op de zenuwen. En net als Don Vito heeft Trump een olifantengeheugen.
Toch behaalde Macron zaterdag jl. een groot diplomatiek succes, met Trumps aanwezigheid bij de grandioze heropening van de Notre Dame in Parijs. Te meer daar de Fransman ter plaatse een gesprek arrangeerde tussen Trump en zijn andere eregast, Oekraïnes president Zelensky. Die lijn is open.
Twee andere oude bekenden voor Trump zijn Mark Rutte, toen premier en nu als NAVO-baas belast met de taak om hem inzake defensie goedgunstig te stemmen, en Viktor Orbán, zijn nauwste ideologische bondgenoot in Europa. Gevraagd of hij de bevoorrechte toegang van de Hongaar zou benutten, antwoordde Antonío Costa onlangs: „Ik beschouw de leden van de Raad als mensen die mij bijstaan met het werk. [...] Het is algemeen bekend, Orbán onderhoudt warme banden met Trump. Dat helpt zeker.”
Een nieuw lid van de cast is premier Giorgia Meloni. In de EU positioneert de leidster van Broeders van Italië zich behendig tussen Orbán en centrumrechts. Geboren in Rome, is ze – anders dan Merkel – vertrouwd met Trumps politieke stijl. Wel zal ook zij ontdekken dat –- anders dan op Don Vito Corleone’s bruiloft – in Mar-a-Lago een woord niet altijd een woord is.
Als Coppola’s film één ding leert, is het dat de Don van beschermelingen respect verlangt, maar een gelijke respecteert. Terwijl smekelingen in het krijt staan voor verleende diensten, betoont de gelijke zich een zakelijke transactie waardig. In dat opzicht moet Europa vooral leren zichzelf te respecteren en de eigen kracht als potentieel gelijke ontdekken.